Dzwonek

Marzec 2013r.

Najserdeczniejsze życzenia wiosenno - świąteczne czytelnikom składa

REDAKCJA

A wiosna przyszła pieszo...

W marcu został w Szkole przeprowadzony konkurs plastyczno - poetycki pn. "A wiosna przyszła pieszo...", którego celem było rozwijanie twórczej wyobraźni plastycznej oraz poetyckiej uczniów. Konkurs przeprowadziła Pani Marlena Szwaba-Wiśniewska wraz z aktywem bibliotecznym. Zwyciężcy otrzymali dyplomy i nagrody.

Konkurs plastyczny był skierowany do uczniów klas I-III SP, którzy wykonali pracę plastyczną dowolną techniką.

Nagrody zdobyli:

1. Joanna Kardas (II SP),
2. Emilia Wojtanowska (II SP),
3. Marika Zalewska (II SP),

• wyróżnienia - Miłochna Wiśniewska i Agnieszka Wardulińska (I SP), Paweł Zaborowski (II SP), Wiktoria Radacka i Dorota Kurdziel (III SP).

Konkurs poetycki skierowany był do uczniów klas IV-VI SP, którzy układali wiersze na temat wiosny. Komisja konkursowa oceniła oryginalność pracy, pomysłowość, słownictwo, zwróciła uwagę na poprawność językową i ortograficzną.

Nagrody zdobyli:

1. Julia Opala (VI SP),
2. Dawid Kalinowski (V SP),
3. Łukasz Warduliński (IV SP) i Paweł Szewa (VI SP).

W "Kąciku literackim opublikowane są nagrodzone utwory.

Wiosna

Wiosna jest pojęciem mniej jasnym, niż mogłoby się wydawać...

Przyjęło się uważać 21 marca za pierwszy dzień wiosny, tak się utarło, jednak to tylko jedna z klasyfikacji - kalendarzowa.

Wiosna astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy wiosennej (promienie słoneczne padają prostopadle na równik) i trwa do momentu przesilenia letniego, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 20 marca a 22 czerwca. Czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później (w zależności gdzie jest obserwowana), a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień.

W XX wieku wiosna w strefie czasowej Polski rozpoczynała się zwykle 21 marca, zaś w miarę przybliżania się końca stulecia coraz częściej 20 marca.

W bieżącym roku pierwszy dzień wiosny przypadł na 20 marca (godz. 12.02), również wszystkie kolejne do roku 2043 będą obchodzone wyłącznie 20 marca, a od 2044 roku - 19 albo 20 marca. Kolejny początek wiosny w dniu 21 marca nastąpi dopiero w roku 2102. Przyczyną zjawiska jest ruch punktu Barana związany z precesją ziemskiej osi rotacji.

Podczas wiosny astronomicznej dzienna pora dnia jest dłuższa od pory nocnej, a ponadto z każdą kolejną dobą dnia przybywa, a nocy ubywa.

Czy astronomiczny podział roku na cztery części jest jednak miarodajny?

Klimatolog Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Michał Kowalewski wyjaśnia, że pogoda niezbyt przejmuje się astronomią. Z klimatycznego punktu widzenia, ten dzień i godzina nie oznacza nic, ponieważ data astronomiczna nie jest datą przyrodniczą.

Wątpliwości może wzbudzać fakt, że 21 grudnia to jeszcze nie zima, a ostatni dzień jesieni. Wtedy jednak zwykle pogoda jest znacznie bardziej zimowa, niż 20 marca, kiedy z astronomicznego punktu widzenia, mamy jeszcze zimę. To dowód na to, że owa klasyfikacja posiada poważną wadę. Istnieje jednak bardziej odpowiedni podział roku na cztery pory - meteorologiczny.

W tym wypadku kryterium są temperatury. Skoro 15 stycznia jest statystycznie najzimniejszym dniem w roku, to ów dzień stanowi środek zimy, która trwa do ostatniego dnia lutego. 1 marca stanowił początek astronomicznej wiosny już dla starożytnych Rzymian. W 1958r. amerykańscy meteorolodzy Bryson i Lahey uznali, że rzymski podział jest bardziej słuszny, niż utarty astronomiczny, który nijak ma się do cyrkulacji oraz pogody. Od tego momentu stosuje się pojęcie "meteorologicznych pór roku".

Tak więc za wiosnę meteorologiczną (klimatyczną) przyjmuje się okres roku, w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 5°C a 15°C. Zasadniczo wiosnę poprzedza zima, jednak pomiędzy tymi okresami znajduje się klimatyczny etap przejściowy - przedwiośnie.

Często mówi się kolokwialnie o "wczesnej wiośnie" lub "późnej wiośnie" - wszystko zależy od tego, jak prędko temperatury staną się na tyle wysokie, by można było odczuć różnicę. Początek wiosny w świadomości społecznej to po prostu ciepłe, słoneczne dni, w których przyroda zaczyna budzić się do życia.

Zdarza się, że mamy w Polsce do czynienia z iście wiosennymi temperaturami już pod koniec lutego, czasem jednak zima przeciąga się aż do kwietnia, w 2011r. śnieg padał nawet na początku maja. Najczęściej mamy jednak do czynienia ze swoistą "przeplatanką" - im później, tym większa szansa na piękną pogodę, a mniejsza na niskie temperatury i opady śniegu.

Za początek wiosny fenologicznej przyjmuje się początek wegetacji oraz kwitnienie przebiśniegów i krokusów.

Dla półkuli południowej wszystkie opisane daty i zjawiska są przesunięte o pół roku. Za miesiące wiosenne na półkuli północnej uznaje się marzec, kwiecień i maj, a na południowej wrzesień, październik i listopad.

Opracowały: Katarzyna Rzepka, Julia Rożek

Wielkanoc

O Wielkanocy oraz zwyczajach z nią związanych możecie przeczytać tutaj.

Opracowała: Małgorzata Kowalewska

Libba Bray: Mroczny sekret. Magiczny krąg 1

Gemma Doyle to osóbka uparta i przekorna. Ma 16 lat, kiedy trafia do londyńskiej Akademii Spence po tragedii, która spotyka jej rodzinę w Indiach. Jest samotna, dręczy ją poczucie winy i nękają ponure wizje przyszłości. W nowej szkole Gemma zawiera przyjaźń z najbardziej wpływowymi dziewczętami, odkrywa w sobie nadprzyrodzone zdolności, a także dowiaduje się o dawnych powiązaniach swojej matki z mrocznym stowarzyszeniem nazywanym Zakonem.

Rick Riordan: Kroniki rodu Kane - Czerwona piramida

Od śmierci matki Carter i Sadie są sobie niemal obcy. Dziewczyna mieszka z dziadkami w Londynie, jej brat natomiast podróżuje po świecie z ojcem, wybitnym egiptologiem doktorem Juliusem Kane. Pewnej nocy doktor Kane zabiera Cartera i Sadie na "eksperyment naukowy" do British Museum, w nadziei że uda mu się z powrotem połączyć rodzinę. Zamiast tego jednak uwalnia egipskiego boga Seta, który skazuje doktora na wygnanie, a jego dzieci zmusza do ucieczki. Wkrótce Sadie i Carter odkrywają, że budzą się wszyscy bogowie Egiptu, a najgorszy z nich - Set - chce zniszczyć rodzinę Kane. Aby go powstrzymać, dzieci muszą podjąć niebezpieczną podróż po całym świecie. Będzie to zadanie, które przybliży je do prawdy o rodzinie i ujawni jej powiązania z tajnym stowarzyszeniem istniejącym od czasów faraonów.

Dan Brown: Zaginiony symbol

Co zaginęło, zostanie odnalezione...

Waszyngton. Harvardzki specjalista od symboliki, Robert Langdon na prośbę swego przyjaciela i mentora, Petera Solomona, ma wygłosić wykład na Kapitolu. Kiedy dociera na miejsce, okazuje się, że na wieczór nie zaplanowano żadnego odczytu, a po chwili na środku rotundy odkryte zostaje makabryczne znalezisko, niepokojąco naznaczone pięcioma tajemniczymi symbolami. Jego przesłanie jest dla Langdona oczywiste - to zaproszenie do dawno zaginionego świata skrywającego ezoteryczną mądrość. Kiedy okazuje się, że Peter Solomon, filantrop i prominentny członek loży masońskiej, został porwany, Langdon wie, że istnieje tylko jeden sposób, by ocalić przyjaciela: przyjąć tajemnicze zaproszenie i udać się tam, gdzie zaprowadzą go zaszyfrowane wskazówki. A poprowadzą go podziemnymi korytarzami do tajemnych komnat i świątyń ukrytych pod jednym z najpotężniejszych miast świata. Skrywa ono prastare sekrety loży masońskiej i odkrycia, których wielu wolałoby nie ujawniać. Rozpoczyna się szalona wędrówka i wyścig z czasem, bo Langdon ma zaledwie kilka godzin na dotarcie do celu. W przeciwnym wypadku jego przyjaciel zginie. Zaginiony symbol to mistrzowsko skonstruowany thriller przesiąknięty historią, zagubiony w labiryncie symboli i enigmatycznych kodów. Pełen zagadek i trzymających w napięciu zwrotów akcji.

Katarzyna Pranić: Ela Sanela

Ela z pozoru jest zwyczajną nastolatką - jak każda dziewczyna ma swoje pasje, marzenia i problemy w rówieśnikami. Jednak jej pochodzenie i pełna znaków zapytania przeszłość wciąż o sobie przypominają, utrudniając poszukiwanie własnej tożsamości. Ela bowiem urodziła się w Bośni podczas wojny na Bałkanach, skąd wraz z grupą uchodźców, oddzielona od rodziny, jeszcze jako niemowlę trafiła do Polski i została tu adoptowana. Dziewczynka nie wie nic o swoich krewnych, nie wie nawet, czy żyją. Kiedy pewnego dnia niespodziewanie udaje się nawiązać z jednym z nich kontakt, Ela zaczyna powoli odkrywać swoje korzenie, a w sobie samej - Sanelę, której niewyraźny obraz przez całe dzieciństwo tak bardzo starała się wymazać ze świadomości. Ta ciepła, subtelna, wzruszająca opowieść nie wprowadza młodego czytelnika w polityczno-etniczne zawiłości konfliktu na Bałkanach, nie epatuje jej okrucieństwem, nie pokazuje też przeżyć bohaterki w kategoriach traumatycznego doświadczenia. Poprzez osobistą historię Eli pokazuje jedynie, jak wojna - każda, sama w sobie - bezlitośnie plącze ludzkie losy i jak trudno je potem rozplątać.

Opracowała: Emilia Wardulińska

W tym numerze chcciałbym przedstawić Wam kilka nowych polskich piosenek, które są warte posłuchania.

• Będę z Tobą - LemON

  Piosenka bardzo klimatyczna...

• Flirt - Sylwia Grzeszczak

  Piosenka opowiadająca o życiu, które "flirtuje z nami" :)

• W stronę słońca - Ewelina Lisowska

  Bardzo energiczna nutka, dodająca pozytywnej energii.

• Lili - Enej

  Serdecznie polecam tą piosenkę na zły humor - od razu uśmiech pojawi się na twarzy.

Mam nadzieję, że piosenki Wam się podobają. Jeżeli macie jakieś propozycje, piszcie do mnie :)

Opracowała: Julia Rożek

Kok z warkoczem od dołu

Niesymetryczny warkocz

Opracowała: Emilia Wardulińska

Wiosna piękna i radosna

Wiosną świat roślin przechodzi okres budzenia się do życia, a następnie rozpoczyna się pierwsza faza okresu rozmnażania, czyli kwitnienie i zawiązywanie zalążków. Na drzewach pojawiają się liście.

Rośliny pięknie rozkwitają. Wszędzie mieni się od pięknych barw. Jest to najlepsza pora na przyozdobienie naszego ogródka i poświęcenia czasu na jego obrobienie. Szczególnie w pierwszych miesiącach wiosny należy zadbać o nasze ogrody. Naprawdę warto, ponieważ jeżeli dobrze o niego zadbamy, późniejszy efekt może być zniewalający.

W poszczególnych miesiącach sadzi się i sieje odpowiednie kwiaty, rozkwitają najpiękniejsze krzewy i drzewa.

Pod koniec marca można wysiać wprost do gleby kwiaty odporne na chłody, takie jak: nagietek, mak polny, chaber, maczek kalifornijski czy ślazówka. Należy przeflancować siewki kwiatów dwuletnich, takich jak: bratki, stokrotki, dzwonki i niezapominajki. Bardziej zapaleni ogrodnicy mogą wysiać do inspektów lub do pojemników i trzymać w chłodnym pomieszczeniu kwiaty letnie, np. nasturcje, tytoń ozdobny, aksamitki, szałwię, cynie, lwie paszcze, portulaki czy astry letnie, żeniszki.

Jeżeli pod koniec marca dopisze pogoda, można już sadzić krzewy róż.

Kwiaty kwitnące w marcu: ranniki zimowe, przebiśniegi, przylaszczki, krokusy, pierwiosnki, kaczeńce, cebulice, śnieżniki lśniące i tulipany botaniczne. Pod koniec marca zakwitają narcyzy i sasanki.

Krzewy kwitnące w marcu: oczary, wawrzynek wilczełyko, wierzba iwa, forsycje, wrzośce.

Kwiaty kwitnące w kwietniu: krokusy, narcyzy, pierwiosnki, puszkinie, hiacynty, cebulice, szachownice, śnieżniki, tulipany, bratki, sasanki , bergenie, fiołki wonne, stokrotki. Pod koniec kwietnia zakwitają floksy szydlaste, goryczki i serduszka okazałe.

Krzewy kwitnące w kwietniu: forsycje, magnolie gwiaździste, pigwowiewc, złotolin, mahonia pospolita, krzewinki barwinka, tawuła wczesna (II połowa miesiąca), porzeczka krwista (przełom IV i V).

Drzewem kwitnącym w kwietniu jest wiśnia piłkowana. No i oczywiście na przełomie kwietnia i maja kwitną drzewa i krzewy owocowe, a efekt jest taki, że jeśli nam warunki pozwalają, warto posadzić parę egzemplarzy!

Kwiaty kwitnące w maju: tulipany, szachownice, szafirki, bergenie, serduszka okazałe, konwalie, barwinki, floksy szydlaste, bratki, niezapominajki, stokrotki, miesięcznice dwuletnie, fiołki motylkowate, smagliczki skalne, zawciąg nadmorski, dąbrówka rozłogowa, goryczka krótkołodygowa i rogownica kutnerowata.

W maju kwitnie wiele krzewów ozdobnych, takich jak: tawuła wczesna (początek miesiąca), migdałek, tamaryszek, złotlin, pigwowce, enkiant dzwonkowaty, mahonia, szczodrzeńce (żarnowce), laurowiśnia wschodnia, skimmia czy lilak (bez). No i oczywiście najbardziej efektowne rododendrony i azalie. Pod koniec maja zakwita Tawuła van Houtte'a i kalina.

Na początku maja kwitną magnolie. Pierwsza połowa maja to pora kwitnięcia jabłoni purpurowych i wiśni japońskich. Nieco później zakwitają głogi. W dalszym ciągu kwitną drzewa i krzewy owocowe.

Tulipan

Kwiat, którego nie trzeba przedstawiać. Jest to król wiosennych roślin cebulowych. Istnieją dziesiątki tysięcy odmian i ciągle wytwarzane są nowe o przeróżnych kolorach i kształtach. Tulipany preferują stanowiska słoneczne. Co roku należy je przesadzać.

Narcyz

Wysoki kwiat cebulowy w kolorze żółtym i żółto - białym. Dobrze znosi stanowiska zacienione. W jednym miejscu może rosnąć 5 lat. Potem należy go przesadzić.

Krokus

Jeden z najpopularniejszych wiosennych kwiatów cebulowych. Kwitnie bardzo wcześnie, bo już pod koniec marca, na początku kwietnia. Ma żółty, fioletowy i biały kolor. Często sadzi się je na trawniku, gdzie zachwycają nas swoimi barwami aż do pierwszego koszenia.

Śnieżyczka przebiśnieg

Zwiastuny wiosny o pachnących dzwonkowatych białych kwiatach. Rozwijają się już w lutym. W zależności od temperatury ich kwiaty otwierają się i zamykają. Okazy rosnące dziko, np. w lasach, objęte są ochroną, ale kwiaty rosnące w ogrodach można zrywać np. do bukietów.

Szafirek

Jego nazwa wzięła się od koloru najpopularniejszej odmiany, ale występuje również w innych barwach. Najładniej wyglądają w dużych grupach. Preferują miejsca słoneczne lub półcieniste. Przesadzamy co 2-3 lata.

Cebulica

Niewysoka roślina kwitnąca wiosną. Najpopularniejsza to odmiana o niebieskich kwiatach, która sadzona w dużych grupach tworzy gęste niebieskie dywany. Istnieją również odmiany o białych, różowych, a nawet purpurowych kwiatach.

Śnieżnik

Niska roślina cebulowa o drobnych, gwiaździstych kwiatkach. Kwitnie w marcu na biało, różowo lub niebiesko.

Złoć żółta

Mało popularna roślina cebulowa z rodziny liliowatych. Kwiaty o złotej barwie pojawiają się już w marcu. Z jednej cebulki wyrasta jeden niepozorny kwiat, dlatego najlepiej sadzić po kilkadziesiąt cebul w grupie.

Hiacynt

Zachwyca nie tylko wyglądem, ale i zapachem. Ma mnóstwo kolorów, dlatego każdy znajdzie swój ulubiony okaz. Hiacynty często dostajemy zimą w doniczkach jako prezenty. Po przekwitnięciu cebulkę suszymy, odstawiamy w chłodne miejsce i sadzimy do ogrodu jesienią.

Opracowały: Emilia Wardulińska, Katarzyna Rzepka

Wiosną świat zwierząt przechodzi okres budzenia się do życia, a następnie rozpoczyna się pierwsza faza okresu rozmnażania, czyli dobieranie partnerów i zapłodnienie. Przylatują z ciepłych krajów. Gdy tylko słońce ogrzeje powietrze, można usłyszeć ich pierwszy śpiew - sikorek (bogatki śpiewają najładniej), dzwońców, szczygłów, ćwierkanie wróbli oraz śpiew szpaków, bogaty w naśladownictwo innych ptaków, a także różnych dźwięków. Zaczynają śpiewać skrzydlaci wirtuozi - skowronki i kosy.

Jakie zwierzęta sprowadzają do nas ciepłe dni i zwiastują początek nowego życia, które następuje po zimie?

Żurawie są namacalnym zwiastunem wiosny. Zimę spędzają na południu Europy lub w Afryce Północnej. Kiedy się ociepla, zaczynają pojawiać się w Polsce. Marzec to w miarę normalna pora zlatywania do nas pierwszych ptaków, choć zdarzały się lata, kiedy żurawie pojawiały się już pod koniec lutego.

Bociany zaczynają pojawiać się pojedynczo już w połowie marca. Bociany, które w czasie zimowania w Afryce żyją w stadach, w podróż powrotną wyruszyły w pierwszej połowie lutego. Ich powrót trwa ok. 6 tygodni. Jak zapowiadają ornitolodzy, prawie wszystkie powinny pojawić się w kraju już 1 kwietnia.

Mówi się, że jedna jaskółka wiosny nie czyni. Z pewnością w ludowym powiedzeniu jest wiele prawdy. Jaskółki odlatują na zimę do Afryki i na Półwysep Indochiński, a na europejskie lęgowiska przylatują wiosną. Na polskim niebie jaskółki pojawiają się w pierwszych dniach wiosny - zwykle pod koniec marca lub na początku kwietnia. Zdarza się, choć niezbyt często, że pojedyncze ptaki widywane są na początku marca, gdy zima jeszcze trzyma mocno.

Urocze skowronki symbolizują radość o poranku i radosną wiosnę, która przychodzi po smutnej i ponurej zimie. Pojawiają się na przełomie lutego i marca, ale bywa, że skowronki przylatują nawet pod koniec stycznia. Samce wznoszą się na ok. 100m nad ziemią, szeroko rozpościerają ogon i płytko uderzając skrzydłami śpiewają niemal nieprzerwanie świergocząco - trelującym głosem przez kilka do kilkunastu minut. Na skowronki czekają rolnicy. Dla nich ptaki te symbolizują świt, a poranny śpiew to znak, że trzeba zacząć obrządek w gospodarstwie.

Stada różnych gatunków gęsi można obserwować już od połowy marca. Ptaki zwykle wędrują dalej, na północ Europy. Obserwowanie ich przelotów może być wielką atrakcją. Wędrują bowiem w ogromnych stadach, które jednorazowo może liczyć od kilkuset do kilku tysięcy osobników. Przeloty innych gatunków nie są tak widowiskowe. W Polsce wśród gęsi można wypatrzyć np. bernikle białolice i rzadkie gęsi krótkodziobe.

Kiedy usłyszymy gęganie gęgaw, oznacza to, że ptaki szykują się właśnie do lęgów.

Nie tylko ptaki są sygnałem, że wiosna rozgościła się na dobre. Do zwierząt zwiastujących nadejście zielonej pory roku zalicza się także borsuk. W wielu miejscach Polski z zimowego snu już przebudziły się te sympatyczne zwierzęta.

Borsuki zasiedlają głównie mieszane lasy lub młodniki. Mieszkają w norach, które same wykopują. Do zimowego snu układają się w tych legowiskach wraz z pojawieniem się przymrozków. W styczniu budzą się na chwilę, by co nieco przekąsić. Nie ma się co dziwić, że są głodne. W czasie zimowego snu gubią nawet siedem kilo. Wiosną wychodzą na dobre ze swoich nor i zaczynają szaleć po lesie.

Wiosenne promienie słońca przywołują do życia niedźwiedzie, zimą zapadające w rodzaj odrętwienia, który powszechnie nazywany jest zimowym snem.

Przebudzone promieniami słońca niedźwiedzie mogą być niebezpieczne dla ludzi. Głównie dlatego, że są wygłodniałe i wszystkożerne. Mogą nawet atakować, by zdobyć jedzenie. Podczas wiosennych wędrówek po górach warto więc pamiętać, że dorosłe niedźwiedzie ważą ok. 300 kg i nie zaliczają się do najsympatyczniejszych zwierząt. To najbardziej niebezpieczne drapieżniki w Europie. Zawsze lepiej schodzić im z drogi.

Wiosną żaby budzą się z letargu. Nie ma się więc co dziwić, że za chwilę usłyszymy ich odgłosy, bowiem w najbliższym czasie płazy te rozpoczną wiosenną wędrówkę do miejsc godowych. Niektóre z nich, zwłaszcza żaba wodna i żaba jeziorkowa, są zdolne do tego, by na swoich krótkich nóżkach przejść nawet 2,5 km, aby wziąć udział w godach. Może się to wydawać zadziwiające, ale podczas tej wędrówki małe żaby doskonale orientują się w terenie. Co więcej, każda z nich miewa swój ulubiony staw i, po zimowym przebudzeniu, kieruje się w jego stronę.

Pamiętajmy, aby wiosną nie wypalać traw. W płomieniach giną zwierzęta i pierwsze lęgi ptaków - skowronków, bażantów, kuropatw. Te, co zostaną na wypalonej ziemi, mają trudności z ukryciem się przed drapieżnikami.

Opracowały: Katarzyna Rzepka, Paulina Kantarska

Czy wiesz, że...

• koty też mają pępek, tylko mało widoczny?
• dziesięciornica o nazwie mątwa (sepia) posiada trzy serca?
• największy koń na świecie miał ponad 2,05 wzrostu?
• koty rasy Maine Coon należą do największych kotów domowych na świecie? Od czubka nosa do czubka ogona mogą mierzyć aż 1,20 m, a wskazówka wagi pod dorosłym Maine Coon może pokazać nawet 12 kg!

Opracowała: Emilia Wardulińska

Wiosna, las, ptaszki. Po nieudanej sesji student gawędzi z dziewczyną:

- Nie wiem, co się ze mną dzieje? Chciałbym ulecieć daleko, daleko... schować się głęboko, głęboko... zaszyć się gdzieś cicho, cicho... Czyżby to miłość?

- Nie, kolego. To zaczął się wiosenny pobór do wojska.

Dwa jelenie stoją na paśniku i żują ospale siano nałożone tu przez gajowego. W pewnej chwili jeden z jeleni mówi:

- Chciałbym, żeby już była wiosna.

- Tak ci mróz doskwiera?

- Nie, tylko już mi obrzydło to stołówkowe jedzenie!

Sekretarka wchodzi do gabinetu:

- Panie dyrektorze, wiosna przyszła!

- Niech wejdzie!

Opracowała: Katarzyna Rzepka