Wojsko Polskie to ogólna nazwa polskich sił zbrojnych. Nazwa "Wojsko Polskie" jest używana od początku XIXw., a oficjalnie została wprowadzona w 1918r. Używana jest także obecnie jako synonim oficjalnej nazwy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Na przestrzeni dziejów można wyodrębnić:
- drużyna książęca - siły zbrojne Piastów pozostające pod rozkazami książąt wczesnofeudalnych do czasów Kazimierza Odnowiciela;
- formacje bojowe Królestwa Polskiego w okresie panowania dynastii Piastów i Jagiellonów;
- wojsko I Rzeczypospolitej, a w tym armię koronną i armię litewską;
- wojsko Tadeusza Kościuszki - ogół sił polskich podczas Insurekcji Kościuszkowskiej;
- armię Księstwa Warszawskiego;
- Wojsko Polskie Królestwa Kongresowego - polskie formacje wojskowe Królestwa Kongresowego i Powstania Listopadowego;
- Legiony Polskie, w tym wszystkie organizacje i formacje bojowe czasów rozbiorów Polski;
- polskie organizacje wojskowe przed I wojną światową:
- Organizacja Bojowa PPS (1904-1911),
- Związek Walki Czynnej,
- Związek Strzelecki,
- Polskie Drużyny Strzeleckie,
- Drużyny Bartoszowe,
- Polowe Drużyny Sokole;
- polskie formacje wojskowe w czasie I wojny światowej (1914-1918):
- Legiony Polskie (1914–1918),
- Polska Organizacja Wojskowa (1914-1918),
- Polski Korpus Posiłkowy (1916-1918),
- Polska Siła Zbrojna (Polnische Wehrmacht 1917-1918),
- Wojsko Polskie na Wschodzie (1914–1920),
- Bajończycy (1914-1915),
- Armia Polska we Francji (1917-1919),
- Armia Wielkopolska (1919);
- Śląskie Wojska Powstańcze (1919–1921, Powstania Śląskie):
- Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska,
- Legion Śląski;
- Wojsko Polskie II RP w dwudziestoleciu międzywojennym (1918-1939);
- Polskie Siły Zbrojne (1939–1947):
- Wojsko Polskie we Francji (1939–1940),
- Polskie Siły Zbrojne w Wielkiej Brytanii (1940-1947),
- Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1941–1942);
- Siły Zbrojne w Kraju (1939–1945):
- Służba Zwycięstwu Polski (1939),
- Związek Walki Zbrojnej (1939-1942),
- Armia Krajowa (1942-1945),
- Bataliony Chłopskie,
- Narodowa Organizacja Wojskowa,
- Narodowe Siły Zbrojne;
- organizacje podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego (1944-1953/1954, "Żołnierze Wyklęci"):
- Armia Krajowa Obywatelska,
- Armia Polska w Kraju,
- Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj,
- Konspiracyjne Wojsko Polskie,
- Narodowe Siły Zbrojne po 1944r.,
- Narodowe Zjednoczenie Wojskowe,
- NIE,
- Ruch Oporu Armii Krajowej,
- Wielkopolska Samodzielna Grupa Ochotnicza "Warta",
- Wolność i Niezawisłość,
- Wolność i Sprawiedliwość;
- Ludowe Wojsko Polskie:
- Gwardia Ludowa (1942-1943),
- Armia Ludowa (1944),
- Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1943–1944),
- Wojsko Polskie 1944-1952 (odrodzone Wojsko Polskie),
- Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1952-1989);
- Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej (od 1989).
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej są podstawowym elementem systemu obronnego państwa, przeznaczonym do skutecznej realizacji polityki bezpieczeństwa i obronnej.
Od 1990r. Siły Zbrojne RP przechodziły restrukturyzację i modernizację. Wymieniany był przestarzały sprzęt wojskowy, pobór był zawieszony. Od 11 lutego 2009r. w Polsce nie stosuje się przymusowego poboru do wojska, a 22 stycznia 2010r. zakończył się proces całkowitego uzawodowienia armii. Siły Zbrojne RP przeszły z modelu wielkiej armii poborowej do mniejszej armii, składającej się z żołnierzy zawodowych oraz ochotników. 1 stycznia 2017r. powstały formacje Wojsk Obrony Terytorialnej.
Zgodnie z obowiązującą Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Siły Zbrojne RP utrzymują gotowość do realizacji trzech rodzajów misji:
- zagwarantowanie obrony państwa i przeciwstawienie się agresji;
- udział w procesie stabilizacji sytuacji międzynarodowej oraz w operacjach reagowania kryzysowego i operacjach humanitarnych;
- wspieranie bezpieczeństwa wewnętrznego i pomoc społeczeństwu.
Zadania Sił Zbrojnych RP przedstawiają się następująco:
- Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.
- Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.
(art. 26 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)
Siły Zbrojne mogą ponadto brać udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, działaniach antyterrorystycznych i z zakresu ochrony mienia, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania lub ochrony zdrowia i życia ludzkiego, oczyszczaniu terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich unieszkodliwianiu, a także w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.
(art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1967 nr 44 poz. 220))
Wojska operacyjne Sił Zbrojnych RP brały i biorą udział w wielu operacjach zagranicznych ONZ, NATO (ang. North Atlantic Treaty Organization, Pakt Północnoatlantycki) i UE.
Najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W czasie pokoju Prezydent RP sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi RP za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.
Całokształtem działalności Sił Zbrojnych RP w czasie pokoju kieruje Minister Obrony Narodowej. Swoje zadania Minister ON wykonuje przy pomocy Ministerstwa Obrony Narodowej, w skład którego wchodzi Sztab Generalny Wojska Polskiego.
W czasie wojny Siłami Zbrojnymi RP oraz innymi podporządkowanymi jednostkami organizacyjnymi dowodzi Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, który jest mianowany przez Prezydenta RP i podlega mu bezpośrednio.
W skład Sił Zbrojnych RP wchodzą jako ich rodzaje:
- Wojska Lądowe,
- Siły Powietrzne,
- Marynarka Wojenna,
- Wojska Specjalne,
- Wojska Obrony Terytorialnej.
Istnieją również Narodowe Siły Rezerwowe, które jednak nie są osobnym rodzajem Sił Zbrojnych RP, lecz mają na celu zapewnienie kadr dla uzupełnienia etatów w każdym z rodzajów Sił Zbrojnych RP.
W skład Sił Zbrojnych RP wchodzi również Żandarmeria Wojskowa jako ich wyodrębniona i wyspecjalizowana służba - organ ścigania, kontrolujący także dyscyplinę wojskową.
Odrębnym elementem Sił Zbrojnych RP, poza strukturami rodzajów wojsk, jest Dowództwo Garnizonu Warszawa, w skład którego wchodzą jednostki zabezpieczenia stołecznego garnizonu oraz kilka innych jednostek na terenie kraju, głównie łączności i dowodzenia.
Funkcję informacyjną i bezpieczeństwa na rzecz Ministerstwa Obrony Narodowej, Sił Zbrojnych RP i obronności Rzeczypospolitej Polskiej pełnią służby specjalne. Są nimi: Służba Kontrwywiadu Wojskowego i Służba Wywiadu Wojskowego. Są one poza strukturą Sił Zbrojnych RP. Jednakże w razie ogłoszenia powszechnej lub częściowej mobilizacji oraz w razie wojny instytucje te stają się częścią Sił Zbrojnych RP. Mogą je w różny sposób mogą kontrolować, zadaniować: Minister ON, Prezes Rady Ministrów, Komisja ds. Służb Specjalnych Sejmu RP i Kolegium ds. Służb Specjalnych.
Kadrę Sił Zbrojnych RP nauczają i szkolą placówki szkolnictwa wojskowego, m.in. Akademia Sztuki Wojennej w Warszawie, nad którą sprawuje nadzór Minister Obrony Narodowej.
Od 2006r. witryna "Global Firepower" (GFP) podsumowuje najpotężniejsze siły zbrojne na całym świecie na podstawie wielu czynników, w tym potencjału ludzkiego, dostępnych rekrutów, całego arsenału broni i dostępu do strategicznych aktywów. Potencjał nuklearny nie jest uwzględniany w obliczeniach. Razem dokonuje się analizy ponad 40 wskaźników, dotyczących zdolności do prowadzenia działań wojennych i wielkości konwencjonalnych sił zbrojnych.
Polska w ostatnich latach zajmowała miejsca (ze 137):
- 2016r. - 18
- 2017r. - 19
- 2018r. - 22
- 2019r. - 24
- 2020r. - 21
- 2021r. - 23
- 2022r. - 24
- 2023r. - 20
Warto zajrzeć:
- Ministerstwo Obrony Narodowej
- Wojsko Polskie
- Sztab Generalny Wojska Polskiego
- Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych
- Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych
- Centrum Operacji Powietrznych
- Wojska Obrony Terytorialnej
- Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej
- Dowództwo Garnizonu Warszawa
- Serwis informacyjny dla kandydatów do Wojska Polskiego
- Grupa Historyczna Lotnictwa Polskiego
- Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947
- Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej
- Monografie polskich lotniczych jednostek wojskowych
- Historia lotnictwa polskiego
- Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego
- Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
- Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
- Muzeum Spadochroniarstwa i Wojsk Specjalnych im. ppłk Adolfa Pilcha w Wiśle
- Muzeum Arkadego Fiedlera w Puszczykowie
- Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie
- Strona poświęcona polskiemu "nieśmiertelnikowi" II RP
- Centrum Weterana Działań Poza Granicami Państwa
KALENDARZ WOJSKOWY
Święto wojska lub inaczej święto armii obchodzone jest w wielu krajach. Przeważnie na obchody wybiera się dzień związany z powstaniem armii narodowej, z głośnym sukcesem odniesionym na polu bitwy albo zwycięskim zakończeniem wojny.
Nieformalnym świętem polskiej armii w okresie Księstwa Warszawskiego był dzień 15 sierpnia - urodziny cesarza Napoleona Bonaparte.
Od 1919r. świętem Wojska Polskiego był dzień 6 sierpnia, w rocznicę wyruszenia w 1914r. do walki Pierwszej Kompanii Kadrowej pod dowództwem Komendanta Józefa Piłsudskiego.
Od 1923r. 15 sierpnia obchodzono Święto Żołnierza dla upamiętnienia walk w obronie Ojczyzny, toczonych w 1920r. Wybrano datę 15 sierpnia, gdyż w tym dniu, w godzinach nocnych, pierwsze oddziały 21 Dywizji Górskiej rozpoczęły forsowanie Wieprza pod Kockiem, inicjując w ten sposób kontrofensywę, w wyniku której rozbito wojska rosyjskiego Frontu Zachodniego. Ustanowienie Święta Żołnierza sankcjonował rozkaz nr 126 Ministra Spraw Wojskowych, gen. broni Stanisława Szeptyckiego, z dnia 4 sierpnia 1923r. Podano w nim:
W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwałę oręża polskiego, której uosobieniem i wyrazem jest żołnierz. W rocznicę wiekopomnego rozgromienia nawały bolszewickiej pod Warszawą święci się pamięć poległych w walkach z wiekowym wrogiem o całość i niepodległość Polski.
Święto Żołnierza nie zostało nigdy odwołane równorzędnym lub wyższym aktem. Obchodzono je uroczyście w okresie II wojny światowej w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie i w Wojsku Polskim do 1947r.
W okresie II Rzeczypospolitej szczególnie wysoką rangę nadawano świętom pułkowym, a awanse wręczano 19 marca (imieniny Józefa Piłsudskiego) i 11 listopada (Dzień Niepodległości).
Od okresu międzywojennego 29 listopada, w rocznicę Nocy Listopadowej, obchodzony jest Dzień Podchorążego.
Od 1947r. Wojsko Polskie świętowało 9 maja, w tzw. Dzień Zwycięstwa, czyli rocznicę zakończenia II wojny światowej w Europie w 1945r. (według chronologii radzieckiej).
Od 1950r. został wprowadzony Dzień Wojska Polskiego, obchodzony 12 października, w rocznicę bitwy pod Lenino, ustanowiony Dekretem z dnia 7 października 1950r. (Dz.U. 1950 nr 45 poz. 411).
W latach 1990-1992 Święto Wojska Polskiego obchodzono w dniu 3 maja, w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Ustawa z dnia 30 lipca 1992r. (Dz.U. 1992 nr 60 poz. 303) przywróciła obchody Święta Wojska Polskiego w dniu 15 sierpnia. Tego roku po raz pierwszy w dniu 15 sierpnia odbyły się centralne uroczystości z okazji Święta Wojska Polskiego przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
Ponadto w latach 1946-1990 Wojsko Polskie świętowało 9 maja, w dzień Narodowego Święta Zwycięstwa i Wolności. W okresie 1945-1950 dzień ten był dniem wolnym od pracy na mocy Dekretu z dnia 8 maja 1945r. (Dz.U. 1945 nr 21 poz. 116). Został zniesiony z wykazu dni wolnych Ustawą z dnia 18 stycznia 1951r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. 1951 nr 4 poz. 28). Ustawą z dnia 24 kwietnia 2015r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Zwycięstwa (Dz.U. 2015 poz. 622) Sejm RP zmienił nazwę święta i dzień obchodów na 8 maja, a dzień ten pozostał nieformalnym świętem Wojska Polskiego.
Współcześnie powraca zwyczaj obchodzenia święta pułku, ale w znacznie skromniejszym wydaniu niż w przedwojennym.
Obecnie święta wojskowe w Polsce to ustalone określonymi przepisami wojskowymi dni w roku, będące dniami świątecznymi Wojska Polskiego, jego poszczególnych rodzajów sił zbrojnych, instytucji lub jednostek wojskowych.
W Wojsku Polskim zasady obchodzenia świąt wojskowych określone są w Ceremoniale Wojskowym Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W tych dniach na terenie jednostki lub garnizonu zazwyczaj organizuje się uroczyste zbiórki, msze święte, pokazy sprzętu dla ludności cywilnej i inne przedsięwzięcia w uroczystej oprawie. W przeddzień święta jednostek wojskowych, dziedziczących tradycje bojowe, przeprowadzany jest apel poległych. 15 sierpnia, w dzień Święta Wojska Polskiego, odbywają się we wszystkich kościołach polowych w Polsce uroczyste msze święte w intencji poległych na polu chwały. Na cmentarzach pamięć żołnierzy czci Apel Poległych, natomiast przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie odprawiana jest z udziałem najwyższych władz państwowych honorowa zmiana warty.
Szczegółowy wykaz uroczystości i rocznic zawiera Ramowy plan obchodów świąt państwowych, wojskowych i rocznic historycznych wydarzeń z udziałem przedstawicieli najwyższych władz państwowych, Parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej, kierownictwa Ministerstwa Obrony Narodowej, Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i wojskowej asysty honorowej, przygotowywany na dany rok kalendarzowy.
- 19.01 - Święto Wojskowych Jednostek Organizacyjnych Prokuratury Wojskowej (pl)
- 23.02 - Święto Geografii Wojskowej (pl, Święto Służby Geograficznej WP)
- 02.03 - Światowy Dzień Obrony Cywilnej (ang. World Day of Civil Defense, ICDO)
- 31.03 - Święto Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego (pl)
- 04.04 - Święto Wojskowej Służby Zdrowia (pl)
- 06.04 - Święto Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (pl)
- 16.04 - Święto Wojsk Inżynieryjnych (pl, Święto Sapera)
- 19.04 - Święto Dowództwa Garnizonu Warszawa (pl)
- 16.05 - Święto Straży Granicznej (pl, święto ustawowe ustanowione w 1995r.)
- 21.05 - Dzień Kadeta (pl)
- 24.05 - Święto Wojsk Specjalnych (pl)
- 29.05 - Dzień Weterana Działań poza Granicami Państwa (pl, święto ustawowe ustanowione w 2011r.)
- 01.06 - Święto Służb Ruchu Lotniczego (pl, na świecie 20.10 Międzynarodowy Dzień Kontrolera Ruchu Lotniczego, ang. International Day of Air Traffic Controller, IFATCA)
- 05.06 - Święto Centrum Wsparcia Teleinformatycznego Sił Zbrojnych (pl)
- 06.06 - Święto Wojsk Chemicznych (pl)
- 10.06 - Święto Centrum Operacji Powietrznych (pl)
- 12.06 - Święto Służby Ochrony Państwa (pl, święto ustawowe ustanowione w 2017r., wcześniej Święto Biura Ochrony Rządu ustanowione w 2001r.)
- 13.06 - Święto Żandarmerii Wojskowej (pl, święto ustawowe ustanowione w 2001r.)
- 17.06 - Święto Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych (pl, Dzień Czołgisty)
- 30.06 - Święto Centrum Zarządzania Kryzysowego Ministerstwa Obrony Narodowej (pl)
- ostatnia niedziela czerwca - Święto Marynarki Wojennej (pl, finał Dni Morza)
- 01.07 - Święto Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych (pl)
- 15.08 - Święto Wojska Polskiego (pl, święto ustawowe ustanowione w 1992r.)
- 28.08 - Święto Lotnictwa Polskiego (pl, Święto Sił Powietrznych)
- 31.08 - Święto Kawalerii Polskiej (pl)
- 01.09 - Święto Wojsk Obrony Przeciwlotniczej (pl)
- 12.09 - Święto Wojsk Lądowych (pl)
- 21.09 - Międzynarodowy Dzień Pokoju (ang. International Day of Peace, ONZ)
- 27.09 - Święto Wojsk Obrony Terytorialnej (pl)
- 06.10 - Święto Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych (pl)
- 15.10 - Święto Wojsk Radiotechnicznych (pl)
- 18.10 - Święto Wojsk Łączności i Informatyki (pl)
- 25.10 - Święto Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (pl)
- 13.11 - Święto Służby Uzbrojenia i Elektroniki (pl)
- 15.11 - Święto Wojskowego Centrum Geograficznego (pl)
- 21.11 - Święto Służby Czołgowo - Samochodowej (pl)
- 23.11 - Święto Wojskowej Służby Prawnej (pl)
- 29.11 - Dzień Podchorążego (pl)
- 04.12 - Święto Wojsk Rakietowych i Artylerii (pl)
- 21.12 - Dzień Pamięci o Poległych i Zmarłych w Misjach i Operacjach Wojskowych poza Granicami Państwa (pl)
(Źródła: m.in. Wikipedia)