W kalendarzu

2 V - Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej

Jedno z najnowszych polskich świąt, wprowadzone Ustawą z dnia 20 lutego 2004r. o zmianie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2004 nr 49 poz. 467). Święto odbywa się w rocznicę zawieszenia polskiej flagi na kolumnie Siegessäule w centrum Berlina w 1945r. Dzień ma również przypominać o haniebnej praktyce z czasów PRL, gdy z nakazu komunistycznej władzy 2 maja pospiesznie ściągano flagi przed Świętem Konstytucji 3 Maja, którego w Polsce Ludowej nie obchodzono.

• Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej

Ustanawiając to święto postanowiono o jego charakterze edukacyjnym - ma ono przypominać o historii naszego kraju oraz o dziejach polskich barw. Starano się wzorować na podobnej tradycji innych państw. Święto flagi państwowej występuje w wielu krajach, różni je tylko data. Przykładami są Stany Zjednoczone (14 czerwca) i Rosja (22 sierpnia). Inne państwa, w których obowiązuje to: Szwecja, Estonia, Litwa oraz kraje skandynawskie. Każde z nich obchodzi je w sposób dla siebie charakterystyczny np. na piknikach, festynach lub spotkaniach patriotycznych. Wiele osób w tym dniu chce zamanifestować swój patriotyzm i podkreślić więź z własnym krajem. Najczęściej robi się to poprzez wywieszenie flagi narodowej na urzędach i domach prywatnych. U nas w wielu miastach mają miejsce specjalne uroczystości. Nowe święto zostało przez Polaków przyjęte entuzjastycznie chociaż do wspomnianego wywieszania flag podchodzimy z dystansem.

Mimo że Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej jest świętem państwowym, 2 maja nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy.

2 V - Dzień Polonii i Polaków za Granicą

Jednocześnie jest obchodzony w wielu krajach jako Dzień Polonii i Polaków za Granicą. Jak mówi jeden z zapisów ustawy normującej nasze barwy narodowe z 7 lutego 1831r., pod tym znakiem winni łączyć się Polacy. Dlatego też w tym dniu nasza flaga powinna być symbolem łączącym i jednoczącym naszych rodaków na wszystkich kontynentach, stanowiąc widoczny symbol ich przynależności narodowej.

BARWY I FLAGA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Flaga (z niderlandzkiego vlag) to płat tkaniny określonego kształtu i barwy, przymocowywany do drzewca. Może zawierać godła, symbole, wizerunki. Flaga jest znakiem rozpoznawczym, symbolem państwa (flaga państwowa) lub organizacji, czasem również miast (flaga miejska) czy jednostek podziału administracyjnego, oddziału wojsk (sztandar), organizacji: politycznych, społecznych, kościelnych, sportowych, itd.

Barwami Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, są kolory biały i czerwony.

Zwyczaj obierania barw jako symboli władzy pojawił się w średniowieczu. Jedne kolory uważane były za pospolite, inne za szlachetne - podkreślające majestat, bogactwo i przydające dostojeństwa. Wartość barwy zależała wówczas od pigmentów, pozyskiwanych w sposób naturalny np. z roślin, minerałów, zwierząt. W dawnej Europie za jeden z najbardziej wartościowych kolorów uchodził karmazynowy. Wykorzystywany był on jako symbol dostojeństwa i bogactwa. Receptura wytwarzania barwnika o odcieniu tradycyjnie określanym jako kolor krwi żylnej (odcień ciemnej czerwieni z domieszką błękitu) przywędrowała do Polski ze świata arabskiego (arab. al-kirmiz) poprzez Italię (wł. carmesino). Pigment produkowano z małego czerwonego pluskwiaka o nazwie czerwiec polski (Porphyrophora polonica). Z uwagi na cenę barwnika potrzebnego do uzyskania tego koloru mało kto mógł sobie na niego pozwolić, dlatego też był on wykorzystywany jedynie przez najbogatszą szlachtę i dostojników państwowych. Dawna Rzeczpospolita była dużym eksporterem karmazynu, który wysyłano na książęce i królewskie dwory m.in. w Anglii i Francji.

Korzenie polskich barw narodowych sięgają średniowiecza. W XIIIw. Biały Orzeł umieszczany był na czerwonych polach tarcz herbowych, które zdobiły chorągwie władców piastowskich Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Chorągwie w tych barwach widnieją również na obrazach Jana Matejki i Wojciecha Kossaka, przedstawiających bitwę pod Grunwaldem. Chociaż wizerunek samego orła zmieniał się wielokrotnie, to zawsze towarzyszyły mu biel z czerwienią. Jednak przez setki lat nie było oficjalnie ustalonej "flagi narodowej" ani nawet barw narodowych.

W okresie insurekcji kościuszkowskiej i Księstwa Warszawskiego (koniec XVIII i początek IXIw.) rolę polskiego znaku pełniły często białe lub biało-czerwone koliste kokardy (białą kokardę przypinał Kościuszko), noszone w ówczesnym Wojsku Polskim na nakryciach głowy, używane już wcześniej, za Sasów. Popularna wówczas śpiewka brzmiała:

Sejm Księstwa Warszawskiego w 1812r. za barwy narodowe uznał kolory: amarantowy i granatowy.

Barwy biała i czerwona zostały uznane za narodowe po raz pierwszy 3 maja 1792r. (okres Powstania Listopadowego). Podczas obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia Ustawy Rządowej damy wystąpiły w białych sukniach przepasanych czerwoną wstęgą, a panowie nałożyli na siebie szarfy biało-czerwone. Nawiązano tą manifestacją do heraldyki Królestwa Polskiego - Białego Orła na czerwonej tarczy herbowej.

Doniosłym momentem w historii naszych barw narodowych był dzień 7 lutego 1831r., kiedy to Sejm powstańczy oficjalnie ustanowił, że Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Ustawa ta jako pierwsza normowała kwestię polskich barw, wprowadzając tym samym barwy narodowe.

Polskie barwy narodowe mają, jako jedne z nielicznych na świecie, pochodzenie heraldyczne. Ustalając barwy narodowe w 1831r. nawiązano do heraldyki dawnej Rzeczypospolitej, kiedy to w użyciu były trzy wzory chorągwi państwowych: chorągiew herbowa z połączonym herbem Polski i Litwy symbolizująca całą Rzeczypospolita oraz chorągwie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W Koronie była to chorągiew czerwona z wizerunkiem Orła Białego, a w Wielkim Księstwie Litewskim czerwona z białą Pogonią - galopującym na koniu rycerzem. Na fladze biel jest u góry, ponieważ w polskiej heraldyce ważniejszy jest kolor godła niż kolor tła.

Te ustanowione przez Sejm barwy szybko przyjęły się w wojsku oraz upowszechniły się wśród polskiego społeczeństwa. Po upadku powstania przejęte od wojska, stały się symbolem państwa, które nie istniało i własnością narodu, który pod tymi barwami wybijał się na niepodległość.

I tak jak chcieli ustawodawcy, te barwy łączyły "wszystkich Polaków" - tych mieszkających w zaborze rosyjskim, pruskim, austriackim, jak i wywiezionych na Sybir czy też będących na emigracji w różnych krajach świata. Stały się prawdziwie narodowe.

Po raz pierwszy na masową skalę polskie biało-czerwone barwy pojawiły się w Warszawie w dniu 3 maja 1916r. z okazji obchodów 125 rocznicy Konstytucji. Komitet organizacyjny przypominał ustawę z 1831r. o barwach narodowych i dawał praktyczną radę, aby z rosyjskiej flagi wyciąć błękitny środkowy pas i zszyć górny biały pas z dolnym czerwonym. Powstała wtedy polska flaga.

Po odzyskaniu niepodległości barwy narodowe uchwalił Sejm odrodzonej Polski. 1 sierpnia 1919r. Sejm przyjął Ustawę o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1919 nr 69 poz. 416), w której postanowiono, że za barwy Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się kolor biały i czerwony w podłużnych pasach równoległych, z których górny - biały, dolny zaś - czerwony. Ustawa ta nie precyzowała jednak, jaki ma być odcień czerwieni. Dopiero dwa lata później ukazała się wydana przez Ministerstwo Spraw Wojskowych, opracowana przez Stanisława Łozę broszura Godło i barwy Rzeczypospolitej Polskiej z barwnymi wizerunkami znaków państwowych. Czerwień miała tam odcień karmazynu. Jednakże w Rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach (Dz.U. 1927 nr 115 poz. 980) odcień czerwieni zmieniono na cynober (tzw. "chińska czerwień", lekko pomarańczowa). Nowe rozporządzenie weszło w życie 28 marca 1928r., zezwolono w nim jednak na używanie dotychczasowych barw do 28 marca 1930r.

W latach 1955-80 barwy Polski nie były dokładnie sprecyzowane, ograniczono się wyłącznie do ich słownego opisu. W Dekrecie z dnia 7 grudnia 1955r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. 1955 nr 47 poz. 314) zapisano, że barwami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej są kolory biały i czerwony w dwóch poziomych pasach równoległych równej szerokości i długości, z których górny jest biały, a dolny czerwony, odpowiadający barwie cynobru.

Artykuł 28 Konstytucji z 1997r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 z późn. zm.) w ust. 2 brzmi: Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony, jednak nie precyzuje dokładnie, jakie kolory należy rozumieć pod określeniem "kolor biały" i "kolor czerwony". Po precyzyjniejsze określenie tych barw odsyła natomiast do Ustawy z dnia 31 stycznia 1980r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. 1980 nr 7 poz. 18). W dokumencie po raz pierwszy precyzyjnie opisano odcienie za pomocą czterech parametrów według międzynarodowej normy CIELUV 1976.

Biel wchodząca w skład barw Polski do 1980r. była określana słownie, bez podawania jej parametrów. Stan ten zmieniła ustawa z 31 stycznia 1980r.: biel ustalona w załączniku do ustawy nie jest idealnie biała.

Z ustaw z 1919r. i 1955r. nie wynikało, jaki ma być odcień czerwieni. Obydwa odcienie czerwieni, karmazyn i cynober, nie były dokładnie zdefiniowane. Zarówno opis słowny, jak i wzór graficzny odnosiły się do potocznego rozumienia tych barw, bez podawania ich konkretnych parametrów. W ustawie z 1980r. barwy flagi określono bardzo precyzyjnie za pomocą współrzędnych trójchromatycznych (system RGB).

Porównanie odcieni

Kto wybrał taki, a nie inny odcieni bieli i czerwieni i czym się kierował?

Posiedzenia sejmowej Komisji Prac Ustawodawczych w 1980r. nie były protokołowane. Sporządzano z nich jedynie notatki, w których zachował się skład grupy ekspertów. Tworzyli ją:

• Szymon Kobyliński (1927-2002), rysownik, satyryk, heraldyk,
• Maria Szypowska (1904-1999), pisarka i tłumaczka z języka francuskiego,
• Kazimierz Sikorski (1895-1986), kompozytor i pedagog, ówczesny Prezes Związku Kompozytorów Polskich,
• Nikodem Sobczak, specjalista w dziedzinie kolorymetrii, przedstawiciel Polskiego Komitetu Normalizacji Miar i Jakości.

Był jeszcze jeden, tajemniczy uczestnik tych działań, w notatce figurujący jako J.W.

Ciekawostką jest, że ówczesny marszałek Sejmu, Stanisław Gucwa, zlecił w 1980r. ustawowe określenie godła, hymnu i barw narodowych po incydencie z udziałem Przewodniczącego Rady Państwa, Henryka Jabłońskiego, któremu w trakcie wizyty w obcym kraju odegrano zamiast polskiego hymn jugosłowiański, bardzo podobny, ale jednak inny od naszego. Dodatkowo, precyzyjnego określenia barw, w terminach fizycznych, domagała się od Polski ONZ. Orła narysował Szymon Kobyliński, kanoniczną wersję tekstu hymnu opracowała Maria Szypowska, melodię (były rozbieżne wersje, różniące się pojedynczymi nutami) Kazimierz Sikorski, a barwy narodowe opracował Nikodem Sobczak.

W swoich wspomnieniach Sobczak wspomina wielkie naciski wywierane na ekspertów. Jedna grupa posłów żądała by czerwień miała kolor "krwi gołębia" (w domyśle, pokojowego, niewinnego, zamordowanego przez wrogie siły), czyli nieco przyciemniony domieszką niebieską, bliską karmazynowi. Inna grupa chciała, by czerwień odwoływała się do krwi robotniczej, przelanej w 1905r. Sprawę komplikowała ONZ wymagająca, by odcień naszej czerwieni nie był identyczny z czerwienią na fladze jakiegokolwiek innego państwa. Kobyliński doradzał, by czerwień nawiązywała do tradycji.

Kiedy Sobczak zwrócił się do zakładów włókienniczych z prośbą o nadesłanie próbek tkanin, następnego dnia pod budynkiem Komitetu Normalizacji stała kolejka ludzi z belami materiału pod pachami.

Ale skąd w końcu te, a nie inne odcienie? Sobczak wyjaśnia, że biel wynikała z możliwości wyprodukowania płótna wełnianego o tej barwie. Bandery na statkach są szyte z tkanin wełnianych. Ten wymóg zadecydował o odcieniu. Czerwień powstała w drodze wielkiej ilości prób, na różnych tkaninach. Chodziło o to, by flagi szyte z różnych materiałów wyglądały możliwie podobnie, a przy tym nawiązywały do tradycji. Pamiętać należy, że tkaniny prześwitują, co rozbiela barwę. Ten sam barwnik położony na materiale i na papierze czy desce da inne rezultaty.

Tak oto, w 1980r. określono jednoznacznie nasze barwy narodowe. Odbiegają od potocznego wyobrażenia o "bieli" i "czerwieni". I nikt już nikomu nie wmówi, że białe jest białe, a czerwone jest czerwone...

Ustawa z 1980r. stanowiła, że flagę państwową można było wywieszać tylko w uroczystości, święta i rocznice państwowe. Wywieszenie barw narodowych przy innych okazjach podlegało karze. Dopiero w 2004r., w nowelizacji ustawy z 1980r., przepis ten został zniesiony. Obecnie każdy obywatel ma prawo wywiesić flagę w barwach narodowych, pamiętając jednak o tym, aby należycie oddawać im cześć i szacunek.

Ile właściwie flag ma Polska? Dwie. Jedną z orłem, drugą bez orła.

Od 1955r. dwa rodzaje flag są w Polsce nazywane "flagą państwową". Oprócz flagi biało-czerwonej istnieje jeszcze flaga z godłem Polski na białym prostokącie nazywana "flagą państwową z godłem".

Flagę tę także ustanowiono 1 sierpnia 1919r. i początkowo przeznaczono dla polskich poselstw (przedstawicielstw dyplomatycznych) i konsulatów oraz statków handlowych. W latach 1928-1938 była tylko banderą handlową. Wynikało to z faktu, że flaga biało-czerwona była i jest do dziś jedną z flag Międzynarodowego Kodu sygnałowego używanego do sygnalizacji na morzu (flaga biało-czerwona to flaga litery "H" oznaczającej "Mam pilota na statku"), zatem aby odróżnić od niej polską banderę, dodano godło. Od 1938r. ponownie używają jej polskie instytucje państwowe za granicą. Dekret z 7 grudnia 1955r. potwierdził ten zakres używania flagi, rozszerzając go na lotniska cywilne, porty lotnicze oraz polskie samoloty komunikacyjne za granicą. Ustawa z 1980r. rozszerzyła zakres używania flagi także na kapitanaty i bosmanaty portów. Rysunek orła w czerwonym tle na białym pasie flagi zmieniał się wraz z urzędową zmianą godła państwowego, a obecny wzór herbu pochodzi z 9 lutego 1990r.

Aktualnie flagę państwową z godłem Rzeczypospolitej Polskiej podnoszą (art. 8 i art. 9 ustawy):

• przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne oraz inne oficjalne przedstawicielstwa i misje za granicą na budynkach lub przed budynkami ich siedzib urzędowych, a także kierownicy tych przedstawicielstw, urzędów i misji na swych rezydencjach i środkach komunikacji - w wypadkach przewidzianych w prawie i zwyczajach międzynarodowych,
• cywilne lotniska i lądowiska,
• cywilne samoloty komunikacyjne podczas lotów za granicą,
• kapitanaty (bosmanaty) portów - na budynkach lub przed budynkami stanowiącymi ich siedziby urzędowe,
• polskie statki morskie jako banderę, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami szczególnymi.

Bandera (hiszp. bandera) to przynależność państwowa statku, a w węższym znaczeniu podstawowa flaga podnoszona na jednostce pływającej, określająca tę przynależność. Bandera ma najczęściej kształt prostokąta, jej kolorystka, wzór proporcje wymiarów określone są ustawą danego państwa.

W Rzeczypospolitej przedrozbiorowej polska bandera wojenna przedstawiała Orła Białego na czerwonym tle, statki handlowe nosiły natomiast czerwoną banderę z wizerunkiem ramienia trzymającego pałasz (broń biała, przeznaczona do cięć i do sztychów, z prostą, długą i szeroką jedno lub obosieczną głownią).

Współczesna polska bandera podnoszona na statkach handlowych składa się z dwóch pasów materiału - białego u góry i czerwonego na dole, jak we fladze Polski z tym, że na środku białego pasa znajduje się godło Polski - Orzeł Biały na czerwonej tarczy herbowej. Polska bandera wojenna jest niemal identyczna jak handlowa z tą różnicą, że na krawędzi przeciwległej do masztu ma trójkątne wcięcie, tzw. jaskółczy ogon.

Barwy narodowe w poezji...

Kolory biały i czerwony miały głębokie znaczenie symboliczne. Biel to niewinność, czystość, nieskazitelność (także moralna). Czerwień to oczywiście krew, ale także ogień, odwaga i waleczność. Idealne kolory dla moralnej mobilizacji narodu o trudnej historii.

HERB RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Godło to symbol wyróżniający, znak rozpoznawczy przynależności osoby bądź przedmiotu do szerszej grupy rodowej, prawnej lub społecznej, np. herb, gmerk, logo.

Godła państwowe są - przynajmniej na terenie Europy - często pochodne od godła lub herbu aktualnych lub historycznych władców. Ich opis jest prawnie zdefiniowany i prawnie chroniony. Godła te są umieszczane m.in. na sztandarach, flagach, monetach i pieczęciach. Są uważane za jeden z najważniejszych znaków suwerenności danego podmiotu politycznego. Większość godeł państwowych w Europie i wiele na innych kontynentach to ściśle biorąc herby państwowe. Zgodnie z właściwą heraldyce nomenklaturą godło jest tylko elementem herbu, np. godłem Polski jest Orzeł Biały, natomiast tenże Orzeł umieszczony na tarczy herbowej w czerwonym polu jest już herbem Polski, a więc pełniejszą i dostojniejszą formą identyfikacji.

• Godło państwowe
• Herb państwowy

Zastępowanie słowa "herb" słowem "godło" jest prawdopodobnie pozostałością po PRL, gdzie heraldyka i herby jako pozostałości poprzednich systemów były traktowane przez władze niechętnie. Stąd zresztą wiele godeł państw socjalistycznych nie jest herbami, lecz właśnie jedynie godłami. Stosowanie słowa "godło" zamiast "herb" weszło już do języka potocznego tak powszechnie, że występuje nawet w oficjalnych dokumentach, czego wyrazem jest fakt, iż heraldyczny herb państwa określany jest mianem "godła", także w najważniejszym państwowym akcie prawnym - w Konstytucji.

Godło Polski jest określone w art. 28, w ust. 1 Konstytucji z 1997r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 z późn. zm.): Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.

W myśl Ustawy z dnia 9 lutego 1990 r. o zmianie przepisów o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1990 nr 10 poz. 60) Godłem Rzeczypospolitej Polskiej staje się wizerunek Orła Białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy.

Orzeł jako symbol był i nadal jest wykorzystywany przez wiele narodów. Już w czasach starożytnych Babilończycy, Persowie czy Hindusi z wizerunkiem tego ptaka utożsamiali najwyższą boskość. W mitologii greckiej i rzymskiej orzeł stanowił symbol geniuszu, wielkości i majestatu. W starożytnym Rzymie był znakiem legionów cesarskich. W czasach średniowiecznych potęg państwowych używali go jako symbolu swej władzy książęta ruscy, serbscy i niderlandzcy, później także niemieccy i moskiewscy cesarze.

Początki tego znaku wiązano z legendarnym twórcą państwa - Lechem. Według legendy założył on swoją stolicę w Gnieźnie, w miejscu, gdzie było dużo orlich gniazd. Na pamiątkę tego wydarzenia Lech miał umieścić orła w swoim herbie.

• Orle gniazdo
• O Lechu, Czechu i Rusie
• Godło Polski

Tyle legenda. W świetle źródeł historycznych początki Orła Białego nie są jednak tak barwne.

Po raz pierwszy w polskiej historii rysunek ptaka pojawił się na denarach Bolesława Chrobrego. W owym czasie był jeszcze bez korony. Malowany na czerwonych tarczach już wtedy towarzyszył wielu uroczystościom organizowanym z okazji doniosłych wydarzeń w życiu dworu i wojska.

Heraldyczny znak Orła Białego z koroną na czerwonym polu tarczy pojawił się po raz pierwszy podczas ceremonii koronacyjnej władcy Wielkopolski Przemysła II 25 czerwca 1295r. w Gnieźnie. Przemysł II sprawił sobie pieczęć, na której widniał wielki Orzeł Biały w koronie z obiegającym wokół napisem Bóg przywrócił Polakom zwycięskie znaki. W ten sposób Orzeł Biały stał się herbem Królestwa Polskiego, przyjmowanym kolejno przez wszystkich królów polskich. Przyozdabiano nim szaty królewskie, broń osobistą i chorągwie. Postać orła widniała na insygniach władców z dynastii Piastów, także podczas rozbicia dzielnicowego, Jagiellonów, Wazów i kolejnych królów elekcyjnych. Godło eksponowano podczas ceremonii koronacyjnych, elekcji królów, przyjazdów dostojników zaprzyjaźnionych państw, zawierania traktatów pokojowych, obrad sejmowych, orszaków weselnych i pogrzebów. Orzeł był obecny także na polu walki. Od czasów Władysława Jagiełły Orzeł Biały zespolił się z herbem Wielkiego Księstwa Litewskiego - Pogonią (w czerwonym polu rycerz zbrojny na koniu, z tarczą błękitną, na której krzyż podwójny złoty) - na znak unii łączącej Koronę i Litwę. Umieszczone na jednej tarczy godła Orła i Pogoni stały się herbem Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

W ciągu wieków zmieniał się oczywiście sposób malowania orła, niezmienna jednak pozostawała symboliczna treść tego znaku. Orzeł Biały w koronie symbolizował państwo polskie, króla, który je uosabiał oraz naród polski. Symbolizował siłę, potęgę i majestat. Biel orła oznaczała dobro, czerwień pola, w którym umieszczano jego wizerunek, dostojność.

W wyniku trzeciego rozbioru kraju w 1795r. Orzeł Biały skazany zostały na niebyt. Zastąpiły go symbole obcych monarchii - czarne dwugłowe orły cesarskiej Austrii i Rosji oraz jednogłowy Prus. Orzeł Biały znalazł się w cieniu trzech czarnych ptaków. Jednak w świadomości narodu białopióry orzeł w koronie utrwalił się jako znak Polaków. Orzeł Biały, jako znak oficjalnie zakazany, stawał się symbolem najżywszych uczuć patriotycznych. Przypominał świetność państwa i ucieleśniał marzenia o wolności. Nic dziwnego, że towarzyszył wszystkim powstaniom narodowym.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918r. odrodzone państwo polskie przyjęło za swe godło orła w koronie.

W czasie II wojny światowej Polska znowu znikła z politycznej mapy Europy. Raz jeszcze Orzeł Biały został zakazany przez okupantów. Pozostał jednak symbolem używanym przez rząd Polski na uchodźstwie. Noszono go w Wojsku Polskim na Zachodzie i Wschodzie (tu w innym kształcie i bez korony), w kraju zaś w armii Polskiego Państwa Podziemnego. Był symbolem walki o wolną Polskę.

Po II wojnie światowej - w 1948r. - orzeł stracił koronę. Pamięć Orła Białego w koronie była jednak żywa w polskim społeczeństwie. Orła w koronie nadal używały władze Rzeczypospolitej na obczyźnie. Przywoływali go też często opozycjoniści i przeciwnicy PRL-u. W wyniku przemian politycznych i ustrojowych w 1990r. Orzeł Biały w koronie powrócił jako symbol narodowy.

HYMN RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Hymn (gr. hymnos - pieśń pochwalna) to uroczysta i podniosła pieśń pochwalna o apostroficznym charakterze wypowiedzi, komponowana na cześć bóstwa, szczególnej osoby, wydarzenia, ojczyzny (kraju), a także idei. W kręgu kultury europejskiej hymny znane były w basenie Morza Śródziemnego już w starożytności. Na stałe weszły do kanonów kulturowych wraz z rozwojem chrześcijaństwa, który uczynił swoim ten rodzaj literacki wzorując się na hebrajskim Starym Testamencie i judeochrześcijańskim Nowym Testamencie.

W literaturze średniowiecznej miał charakter niemal wyłącznie religijny. Współcześnie utożsamiany z pieśnią patriotyczną.

Historia literatury zna hymny: państwowe, narodowe, wojskowe, religijne, koronacyjne, akademickie, a także szkolne. Niekiedy hymnem staje się utwór wcale niespełniający ścisłych form gatunkowych; wystarczy, że określona społeczność nada mu taką funkcję.

Hymn państwowy (hymn narodowy) to uroczysta pieśń o charakterze patriotycznym, stanowiąca jeden z symboli państwowych.

• Polskie pieśni hymniczne

• Hymn Polski (miniprzewodnik MSWiA)

Mazurek Dąbrowskiego

W 1797r. we Włoszech Józef Wybicki napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech do melodii opartej na motywach ludowego mazurka (właściwie mazura) nieznanego autora, znaną od początku pod nazwą Mazurek Dąbrowskiego. Pieśń powstała w dniach 16-19 lipca 1797r. we włoskim miasteczku Reggio nell"Emilia w Republice Cisalpińskiej (w dzisiejszych Włoszech). Pierwszy raz została wykonana publicznie 20 lipca 1797r.

Od samego początku z aplauzem została przyjęta przez Legiony Dąbrowskiego. Z początkiem 1798r. znana była również w kraju we wszystkich zaborach. Śpiewana była podczas powstania listopadowego (1830), styczniowego (1863), przez Polaków na Wielkiej Emigracji, w czasie rewolucji 1905r., I i II wojny światowej. Tekst Mazurka był tłumaczony przez poetów solidaryzujących się z walczącą Polską i znany był w 17 językach, m.in.: niemieckim, francuskim, angielskim, rosyjskim, węgierskim, chorwackim, macedońskim, serbskim, słowackim, litewskim. Podczas Wiosny Ludów (1848) Mazurek Dąbrowskiego śpiewany był na ulicach Wiednia, Berlina i Pragi, gdzie cieszył się szczególną popularnością.

26 lutego 1927r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wydało okólnik, w którym pieśń Jeszcze Polska została formalnie uznana hymnem. Jednakże trzy miesiące wcześniej, 15 października 1926r., analogiczny dokument wydało Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, w którym podana została oficjalna treść hymnu narodowego. Żeby dodatkowo skomplikować sprawę można dodać,że już w 1921r. rozkazem nr 221 z dnia 22 marca Minister Spraw Wojskowych gen. Kazimierz Sosnkowski poleca oddawanie honorów przy odgrywaniu Mazurka Dąbrowskiego i hymnów państw sprzymierzonych.

W Konstytucji zapis o hymnie pojawił się dopiero w 1976r. przy okazji nowelizacji Konstytucji z 1952r. (Ustawa z dnia 10 lutego 1976r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz.U. 1976 nr 5 poz. 29). Obecnie o tym, że Mazurek Dąbrowskiego jest oficjalnym hymnem Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi Rozdział I, art. 28, pkt 3. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 z późn. zm.).

Polska pieśń wyzwoleńcza, która stała się późniejszym oficjalnym hymnem narodowym, promieniowała na ludy ościenne. Polski hymn narodowy stał się protoplastą dla wielu innych słowiańskich hymnów i pieśni, m.in. dla Słowaków, Łużyczan, Chorwatów, Ukraińców.

Mazurek Dąbrowskiego był wykorzystywany w utworach muzycznych. Jednym z pierwszych użył go Karol Kurpiński, który skomponował w 1821r. fortepianową (organową) Fugę na jego temat, wydaną obecnie w redakcji Rościsława Wygranienki. Fuga ta, zinstrumentowana przez autora, zabrzmiała pod jego batutą 1 stycznia 1831r. w wykonaniu orkiestry Opery Warszawskiej. Ryszard Wagner wykorzystał melodię Mazurka w uwerturze Polonia skomponowanej po upadku powstania listopadowego. Grano ją pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej, gdy zabronione było granie polskiego hymnu. W zmienionej postaci użyto muzykę hymnu w nazistowskim filmie propagandowym Powrót do ojczyzny (niem. Heimkehr).

Tekst polskiego hymnu był kilkakrotnie zmieniany. Aktualnie obowiązujący tekst oraz zapis nutowy przedstawiony jest w załączniku do Ustawy z dnia 31 stycznia 1980r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. 1980 nr 7 poz. 18).

Warto zajrzeć

• Polskie dzieje
• Polska tradycja
• Jaki znak Twój?

(Źródła: m.in. Wikipedia Polska.pl, Gazeta Wyborcza, CEO)