W kalendarzu

Straż pożarna, dawniej straż ogniowa to zorganizowana formacja zajmująca się prewencją i walką z pożarami oraz pozostałymi zagrożeniami (innymi niż przestępczość) dla zdrowia i życia ludzkiego, dobytku oraz środowiska naturalnego. Do zadań straży pożarnej należy także usuwanie skutków klęsk żywiołowych i katastrof.

Do zadań specjalnych wykonywanych przez straż pożarną należy ratownictwo:

• biologiczne - sprowadzające się do neutralizacji czynników zakaźnych oraz ochrony ludności i zwierząt gospodarskich w czasie ataków terrorystycznych z użyciem broni biologicznej,
• chemiczne - sprowadzające się do neutralizacji czynników chemicznych oraz ochrony ludności, zwierząt gospodarskich i środowiska przyrodniczego w czasie ataków terrorystycznych z użyciem broni chemicznej, katastrof chemicznych i niektórych katastrof drogowych,
• medyczne - sprowadzające się do udzielania pomocy przedlekarskiej przed przybyciem fachowych służb medycznych lub w miejscach, gdzie służby te dotrzeć nie mogą,
• poszukiwawcze - polegające na zlokalizowaniu i wydobyciu ludzi z zawalonych budynków w czasie katastrof budowlanych, trzęsień ziemi itp.,
• radiologiczne - sprowadzające się do ochrony ludności, zwierząt gospodarskich i środowiska przyrodniczego przed promieniowaniem jonizującym,
• techniczne,
• wodne - sprowadzające się do wykonywania wszystkich niezbędnych działań na wodzie, jak i pod jej powierzchnią na obszarze wszystkich wód śródlądowych oraz rewirach jednostek portowych,
• wysokościowe.

Pierwotnie strażą pożarną (ogniową) nazywano oddział specjalizujący się głównie w walce z pożarami. Wraz z rozwojem tej formacji następowało rozszerzenie jej obowiązków o zmaganie się z innymi klęskami żywiołowymi.

Najstarszym ze znanych oddziałów wyspecjalizowanych w gaszeniu pożarów byli rzymscy Vigiles, zorganizowani w 6r.n.e. przez cesarza Oktawiana Augusta.

W 1577r. Andrzej Frycz Modrzewski pierwszy opracował zasady nowożytnego pożarnictwa w dziele pt. O poprawie Rzeczypospolitej.

Pierwszą zawodową straż pożarną w Polsce powołał w 1752r. w Ostrowie Wielkopolskim marszałek koronny Franciszek Bieliński.

• Historia pożarnictwa w Polsce

• Od sikawki ręcznej do sikawki parowej, czyli jak kiedyś gaszono pożary
• Polska ochrona przeciwpożarowa od początków jej powstawania do roku 1956
• Straż Pożarna w Grudziądzu - rys historyczny

Straż pożarna w wielu krajach Unii Europejskiej, Kanadzie, Nowej Zelandii, Rosji, USA, także w Polsce działa jako organizacja oparta na straży zawodowej (w Polsce: Państwowa Straż Pożarna i Wojskowa Ochrona Przeciwpożarowa) oraz straży społecznej (w Polsce: Ochotnicza Straż Pożarna).

Niektóre przedsiębiorstwa w ramach swojej działalności organizują zakładowe straże pożarne, m.in. lotniskową straż pożarną, kolejową straż pożarną itp.

Państwowa Straż Pożarna to zawodowa, umundurowana i wyposażona w specjalistyczny sprzęt formacja przeznaczona do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.Komendant Główny PSP jest organem podległym wobec Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Państwową Straż Pożarną powołano Ustawą z dnia 24 sierpnia 1991r. (Dz.U. 1991 nr 88 poz. 400). Do zadań Państwowej Straży Pożarnej zgodnie z Ustawą należy:

• rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń,
• organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń,
• wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze,
• kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży Pożarnej i innych jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludności,
• nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych,
• prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony ludności,
• współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych.

Ustawą z dnia 6 lipca 2001r. o zmianie ustawy (...) (Dz.U. 2001 nr 81 poz. 877, art. 7) wprowadzono przepis do Ustawy o PSP, dotyczący realizacji innych zadań wynikających z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich określonych.

Ustawą z dnia 6 maja 2005r. o zmianie ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. 2005 nr 100 poz. 836) dodano do kompetencji przepis o współdziałaniu PSP ze strażami pożarnymi i służbami ratowniczymi innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych oraz odrębnych przepisów.

Struktura Państwowej Straży Pożarnej:

• Komenda Główna PSP
• Komendy Wojewódzkie PSP
• Komendy Powiatowe/Miejskie PSP
• Jednostki Ratowniczo-Gaśnicze PSP

Szkoły PSP:

• Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie
• Centralna Szkoła PSP w Częstochowie
• Szkoła Aspirantów PSP w Krakowie
• Szkoła Aspirantów PSP w Poznaniu
• Szkoła Podoficerska PSP w Bydgoszczy

• Centrum Naukowo Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej w Józefowie-Dębince
• Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach

Wojskowa Ochrona Przeciwpożarowa stanowi część systemu ochrony przeciwpożarowej kraju i została powołana do wykonywania w komórkach i jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych zadań przewidzianych dla Państwowej Straży Pożarnej, a także zadań wynikających ze specyfiki funkcjonowania Sił Zbrojnych. Wojskową Ochroną Przeciwpożarową kieruje Szef Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej, który realizuje nadzór nad ochroną przeciwpożarową w resorcie obrony narodowej w imieniu Ministra Obrony Narodowej.

Służba w WOP jest podobna do tej, jaką pełnią funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej. Do tej służby wybierani są przede wszystkim poborowi, którzy w swoim życiu mieli już kontakt z działalnością pożarniczą np. w Ochotniczej Straży Pożarnej. W większości jednak są to już dobrze wyszkoleni i wyposażeni pracownicy cywilni wojska. W zależności od miejsca stacjonowania jednostki wojskowej oraz występującego w niej zagrożenia pożarowego, a także możliwości udzielania pomocy przez inne jednostki ochrony przeciwpożarowej, w jednostce może być utworzona wojskowa straż pożarna I, II, III lub IV kategorii. Jednak obecnie nie zostały jeszcze określone kryteria kwalifikacji straży do poszczególnych kategorii.

Na komendanta WOP wyznacza się żołnierza zawodowego posiadającego odpowiednie przygotowanie zawodowe, a w przypadku straży pożarnych, w której służbę pełnią strażacy PSP lub są zatrudnieni pracownicy wojska, można wyznaczyć również strażaka PSP.

Do WOP wyznacza się żołnierzy z kategorią zdrowia "A" o dobrej sprawności fizycznej. Skład osobowy nie powinien podlegać zmianom. Na miejsce odchodzących do rezerwy lub przenoszonych do innych pododdziałów niezwłocznie wyznacza się inne osoby. Pracownicy wojska zatrudnieni na stanowiskach w WOP muszą posiadać kwalifikacje zawodowe określone odrębnymi przepisami.

W przypadku braku kwalifikacji osoby te kierowane są na przeszkolenie do Szkoły Młodszych Specjalistów Pożarnictwa (SMSP) lub na odpowiedni kurs do ośrodka szkolenia PSP. Środki finansowe na szkolenie zabezpiecza dowódca jednostki, w której straż pożarna jest utworzona. Komendantów, dowódców drużyn i kierowców WOP szkoli się w SMSP, natomiast pozostały skład osobowy w jednostce według obowiązującego programu szkolenia.

Szkoła Młodszych Specjalistów Pożarnictwa znajduje się w etacie Ośrodka Szkolenia Kierowców w Grudziądzu i nie znajduje się na chwilę obecną w strukturach Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej. W związku z tym Szefowi Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej podlega tylko pod względem merytorycznym.

Szkoła posiada status szkoły podoficerskiej (żołnierzy służby zasadniczej) i szkoli w specjalnościach:

• podoficerów zasadniczej służby wojskowej - dowódców drużyn wojskowych straży pożarnych,
• podoficerów zasadniczej służby wojskowej - dowódców drużyn na potrzeby Centralnego Ośrodka Szkolenia Młodszych Specjalistów Logistyki.

Szkoła szkoli również żołnierzy na potrzeby Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej na kursach w specjalnościach:

• przekwalifikowania żołnierzy zawodowych na specjalność pożarniczą - komendantów wojskowych straży pożarnych,
• dowódców drużyn wojskowych straży pożarnych,
• kierowców samochodów pożarniczych na mechaników autopomp i motopomp.

• Inspektorat Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej

Ochotnicza Straż Pożarna (OSP) jest umundurowaną, wyposażoną w specjalistyczny sprzęt organizacją społeczną, przeznaczoną w szczególności do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.

Ochotnicze Straże Pożarne funkcjonują w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. 1989 nr 20 poz. 104), Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 1991 nr 81 poz. 351), a jej szczegółowe zadania oraz organizację określa własny statut.

W Polsce większość OSP należy do Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej (ZOSP RP).

• Strażak - pismo ZOSP RP wydawane od 1882r.

Do głównych celów i zadań OSP należą:

• prowadzenie działalności mającej na celu zapobieganie pożarom oraz współdziałanie w tym zakresie z Państwową Strażą Pożarną, organami samorządowymi i innymi podmiotami,
• udział w akcjach ratowniczych przeprowadzanych w czasie pożarów, zagrożeń ekologicznych związanych z ochroną środowiska oraz innych klęsk i zdarzeń,
• informowanie ludności o istniejących zagrożeniach pożarowych i ekologicznych oraz sposobach ochrony przed nimi,
• upowszechnianie, w szczególności wśród członków, kultury fizycznej i sportu oraz prowadzenia działalności kulturalnej i oświatowej,
• wykonywanie zadań wynikających z przepisów o ochronie przeciwpożarowej,
• działania na rzecz ochrony środowiska,
• wspomaganie rozwoju społeczności lokalnych na własnym terenie,
• wykonywanie innych zadań określonych w statucie OSP,
• występy na zawodach sportowo-pożarniczych.

Ochotnicze Straże Pożarne zajmują się również szeroko rozumianą działalnością kulturalną i wychowawczą. W wielu jednostkach powstały sekcje sportowe, zespoły teatralne, działają orkiestry strażackie, zespoły instrumentalno-wokalne, świetlice środowiskowe, izby tradycji, a także z OSP współpracuje wiele lokalnych stowarzyszeń o różnych zainteresowaniach. Niektóre jednostki OSP zajmują się szkoleniami z zakresu pierwszej pomocy.

Przy jednostkach OSP działają Jednostki Operacyjno-Techniczne, będące społecznym odpowiednikiem Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych PSP. Osoby wyznaczone do działania w strukturach takiej jednostki muszą posiadać odpowiedni wiek (18-60 lat), posiadać aktualne badania lekarskie, jak również posiadać ukończone przeszkolenie pożarnicze - odpowiednie do zajmowanej funkcji. Skład JOT bierze bezpośredni udział w działaniach ratowniczych.

Przy Ochotniczych Strażach Pożarnych powoływane są również Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze (MDP), które stanowią w pewnym sensie przyszłe kadrowe zaplecze każdej jednostki. Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza jest integralną część składową danej jednostki OSP. Osoby działające w takiej drużynie poznają zasady funkcjonowania ochrony przeciwpożarowej w Polsce, zapoznają się ze sprzętem będącym na wyposażeniu danej OSP, uczą się zachowania w sytuacjach niecodziennych, od najmłodszych lat wyrabiają w sobie poczucie odpowiedzialności, uczą się opanowania, dyscypliny, a także podnoszą swoją sprawność fizyczną poprzez udział w zawodach sportowo-pożarniczych.

Krajowy System Ratowniczo - Gaśniczy jest zespołem przedsięwzięć organizacyjnych, szkoleniowych, materiałowo-technicznych i finansowych, podjętych w celu prognozowania, rozpoznawania i zwalczania pożarów, klęsk żywiołowych i miejscowych zagrożeń oraz skupiającym w wewnętrznie uporządkowanej strukturze jednostki ochrony przeciwpożarowej w celu ratowania życia, zdrowia mienia i środowiska. KSRG jest integralną częścią systemu bezpieczeństwa państwa, Nadzór nad jego funkcjonowaniem pełni Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, a odpowiedzialność za jego organizację spoczywa na Komendancie Głównym Państwowej Straży Pożarnej.

Głównym założeniem ustawodawcy było stworzenie jednolitego, skutecznego systemu ratowniczego obejmującego cały obszar szeroko rozumianego ratownictwa pożarowego, technicznego, chemicznego-ekologicznego bez względu na miejsce, rodzaj i charakter prowadzonych działań.

Organizatorem oraz bazą, na której opiera się Krajowy System Ratowniczo - Gaśniczy jest Państwowa Straż Pożarna z całym zapleczem kadrowym, sprzętowym i logistycznym. Jednostkami realizującymi zadania KSRG są przede wszystkim jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej, a ponadto zgodnie z art. 15 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 1991 nr 81 poz. 351) inne podmioty ochrony przeciwpożarowej:

• jednostki organizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej;
• zakładowa straż pożarna;
• zakładowa służba ratownicza;
• gminna zawodowa straż pożarna;
• powiatowa (miejska) zawodowa straż pożarna;
• terenowa służba ratownicza;
• ochotnicza straż pożarna;
• związek ochotniczych straży pożarnych;
• inne jednostki ratownicze.

Strażak to osoba pełniąca służbę w straży pożarnej. W części krajów - Polsce, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Nowej Zelandii i innych, strażacy działają w ramach zawodowych jednostek (np. PSP, straże zakładowe) lub wolontariatu (np. OSP).

Strażacy są przeszkoleni i wyposażeni do walki z ogniem, częściowego lub całkowitego eliminowania skutków wypadków drogowych, katastrof budowlanych, klęsk żywiołowych, niektórych skutków terroryzmu oraz niesienia pomocy poszkodowanym i zagrożonym.

Samochód pożarniczy (inaczej wóz strażacki, beczkowóz) to specjalnie oznakowany i przygotowany samochód używany przez straż pożarną albo inną jednostkę ochrony przeciwpożarowej do udziału w akcjach ratowniczo-gaśniczych lub innych działaniach statutowych (np. prewencyjnych). W większości państw świata wozy strażackie malowane są na czerwono, są także uprzywilejowane w ruchu drogowym.

Pojazdy strażackie są oznaczone w większości krajów uniwersalnym numerem umożliwiającym identyfikację wozu w czasie akcji. W Polsce oznaczenie takie nazywane jest numerem operacyjnym i składa się z trzech elementów. Pierwszym jest trzycyfrowy numer (prefiks), określający powiat oraz typ jednostki. Drugim jest oznaczenie jednoliterowe województwa, zgodne z wyróżnikiem województwa na obecnych tablicach rejestracyjnych, z trzema wyjątkami: m.st. Warszawy - W; woj. mazowieckiego (bez Warszawy) - M; oraz jednostek centralnych Państwowej Straży Pożarnej, np. Komendy Głównej - [A]). Ostatnim jest dwucyfrowy numer pojazdu (sufiks), który w wypadku pojazdów PSP oznacza również typ pojazdu. W wypadku pojazdów należących do innych jednostek ochrony przeciwpożarowej jest to po prostu kolejny numer pojazdu w danej kategorii jednostek w powiecie. Stosuje się także dodatkowo (głównie literowe) oznaczenia charakterystyki pojazdu. Zwykle nie są one malowane na wozach.

4 V - Międzynarodowy Dzień Strażaka

Międzynarodowy Dzień Strażaka (ang. International Firefighters' Day, IFFD) to międzynarodowe święto strażaków obchodzone w dniu Świętego Floriana.

Święto zainicjował australijski strażak J.J.Edmondson z Melbourne na pamiątkę tragicznie zmarłych pięciu kolegów - strażaków (Matta, Stuarta, Jasona, Garry"ego i Chrisa) 2 grudnia 1998r. w Linton. Próbowali ratować czyjeś życie i mienie w czasie pożaru, jak robią to strażacy na całym świecie.

Jako wyraz szacunku dla poległych strażaków i wsparcie dla ich rodzin, Straż Pożarna w stanie Viktoria, Melbourne, w Australii (ang. Country Fire Authority, CFA), składająca się w głównej mierze z wolontariuszy i Wspólnota - społeczność st. Wiktoria (ang. Victorian community) przyjęła sobie za symbol czerwono-niebieską wstążką. Kiedy po raz pierwszy informacja ta trafiła do społeczności internetowej, natychmiastowy był odzew od załóg strażackich z USA, które przyjęły noszenie symbolu nie tylko w tym dniu.

Taki odzew zza oceanu oraz listy napływające z różnych stron świata po tragedii skłoniły właśnie J.J.Edmondsona, aby z nadejściem 1999r. CFA, organizacja uznana na arenie międzynarodowej, stała się symbolem poparcia i szacunku dla wszystkich strażaków świata i zainicjowała dzień, w którym można byłoby wspólnie promować i koordynować obchody.

"In the fire service, we fight together against one common enemy - fire - no matter what country we come from, what uniform we wear or what language we speak."

"W straży pożarnej, będziemy razem walczyć przeciwko jednemu wspólnemu wrogowi - ogniowi - bez względu na kraj, pochodzenie, w czym chodzimy i w jakim języku mówimy."

(J.J.Edmondson)

Po konsultacji z krajowymi i międzynarodowymi organizacjami strażackimi ustalono termin na dzień św. Floriana, patrona wszystkich strażaków.

Patronem straży pożarnej jest Święty Florian z Lauriacum, męczennik i święty katolicki.

Urodził się ok. 250r. w Zeiselmauer (dawn. Ceti, Dolna Austria).

W młodym wieku został powołany do armii cesarza rzymskiego Dioklecjana. Był organizatorem i dowódcą oddziałów gaśniczych wchodzących w skład armii Imperium rzymskiego.

Za czasów cesarza Dioklecjana 284-305 nastały prześladowania chrześcijan w całym cesarstwie.

Jako aktywny deklarujący się chrześcijanin Florian pospieszył do Lauriacum (obecnie Lorch) w przygranicznej prowincji koło Wiednia, by tam nieść otuchę i nadzieję prześladowanym czterdziestu legionistom chrześcijańskim. Wykonawca poleceń cesarskich, namiestnik prowincji Akwilinus aresztował Floriana. Namiestnik Akwilin starał się oficera rzymskiego wszelkimi sposobami groźbami i obietnicami zmusić do odstępstwa od wiary. Kiedy jednak środki te zawiodły, kazał go biczować, a następnie poddać torturom przez szarpanie jego ciała specjalnymi hakami i wreszcie uwiązawszy kamień młyński u szyi zatopiono dzielnego bohatera w nurtach rzeki Anizy (dzisiejsza Enns) na terenie Austrii. Działo się to 4 maja 304r.

Ciało Floriana odnalazła wdowa Waleria. Nad jego grobem z czasem wybudowano kościół i klasztor ojców Benedyktynów, a później klasztor Kanoników laterańskich wg reguły św. Augustyna. W 1184r. Idzi, biskup Modeny, na prośbę księcia Kazimierza Sprawiedliwego sprowadził relikwie św. Floriana do Krakowa.

Kult św. Floriana znacznie się wzmógł w Polsce po 1528r., kiedy to ogromny pożar strawił Kleparz - dzielnicę Krakowa, a ocalał jedynie kościół św. Floriana. Odtąd zaczęto czcić św. Floriana w Polsce jako patrona od pożogi ognia i jako opiekuna straży pożarnej. Dlatego jego ołtarze, obrazy i figury można spotkać w kościołach, na bramach miast, na placach, rynkach i w strażnicach.

Szczególną troską otoczyli św. Floriana także ludzie innych trudnych zawodów - hutnicy, kominiarze, czyli przedstawiciele profesji wiążących się z ogniem. Ze względu na rodzaj śmierci, jaką poniósł za wiarę, spieszą po jego pomoc ludzie zagrożeni wojną, pożarem, żywiołem wody i wiatru, sztormu, powodzią, a także skażeniem środowiska naturalnego.

Św. Florian to patron ludzi, którzy w trosce o życie bliźniego, ludzkie mienie i środowisko, walczą z kataklizmem, żywiołem, zagrożeniem, nieszczęściem.

(Źródła: m.in. Wikipedia, Komenda Główna PSP, ZOSP RP, OSP w Pawłowie)