SP Orsza - Kosmos

Wszechświat, inaczej uniwersum, zwykle jest definiowany jako wszystko, co istnieje, wszystko, co istniało, i wszystko, co będzie istnieć. Według naszego obecnego rozumienia Wszechświat składa się z trzech części składowych: czasoprzestrzeni, form energii i materii, a także praw fizyki, które się do nich odnoszą. Wszechświat obejmuje całe życie i historię. Niektórzy filozofowie i naukowcy sugerują, że obejmuje również idee, takie jak matematyka.

Słowo "Wszechświat" może być też używane w innych kontekstach, jako synonim słów "kosmos" (w rozumieniu filozofii), "świat" czy "natura". W naukach ścisłych słowa "Wszechświat" i "kosmos" są równoważne.

Słowo "uniwersum" pochodzi od starofrancuskiego univers, które z kolei wywodzi się z łacińskiego universum. Łacińskie określenie Wszechświata było używane przez Cycerona oraz późniejszych łacińskich autorów. Universum wywodzi się od poetyckiej kontrakcji unvorsum, po raz pierwszy użytej przez rzymskiego poetę i filozofa Lukrecjusza (ok. 99r.p.n.e. - ok. 55r.p.n.e.) w księdze IV poematu O naturze wszechrzeczy (łac. De rerum natura(, gdzie połączył un, uni, pochodzące od unus (jeden) z vorsum, versum - rzeczownikiem pochodzącym od vertere, czyli "coś toczonego, obróconego, zmienionego".

Starożytnogreckim odpowiednikiem terminu "Wszechświat" był tò pán - "Wszystko", "Pan". Spokrewnionymi z nim terminami były: tò hólon - materia oraz tò kenón - miejsce. Innymi synonimami używanymi przez starożytnych greckich filozofów były słowa: kósmos - porządek, wszechświat, ozdoba i physis - natura (od tego słowa wywodzi się termin "fizyka").

Według powszechnie przyjętych teorii, potwierdzonych przez różne dane obserwacyjne, wiek Wszechświata wynosi od 13,75 ± 0,11 miliarda lat. Średnica widzialnego Wszechświata to około 91-93 miliardów lat świetlnych, czyli 8,8×10²⁶ metrów. Nie da się określić rozmiarów całego Wszechświata, możliwe, że jest nieskończony.

Zgodnie ze współczesną wiedzą wszechświat powstał z punktu, w którym była skupiona cała jego materia i energia, w procesie zwanym Wielkim Wybuchem. Od tego momentu wszechświat powiększył się do obecnej postaci, prawdopodobnie przechodząc przez krótki okres kosmologicznej inflacji. Wielki Wybuch i ekspansja wszechświata zostały potwierdzone przez różne niezależne obserwacje. Odkryto także, że ekspansja wszechświata przyspiesza oraz że większość materii i energii wszechświata ma całkowicie inną postać niż to, co bezpośrednio obserwujemy (ciemna materia i ciemna energia).

Według współczesnej wiedzy prawa fizyki i stałe fizyczne decydujące o ewolucji Wszechświata nie zmieniały się przez cały czas jego istnienia. Dominującą siłą na odległościach kosmologicznych jest grawitacja. Pozostałe siły - elektromagnetyzm, oddziaływanie silne i oddziaływanie słabe - mają dominujące znaczenie w małych odległościach. Wszechświat ma trzy obserwowalne wymiary przestrzenne i jeden czasowy, choć niewykluczone, że ma więcej wymiarów, zwiniętych do mikroskopijnych wielkości. Czasoprzestrzeń jest gładką i spójną rozmaitością, a jej średnia krzywizna jest bardzo mała, co oznacza, że w dużej skali jej geometria jest w przybliżeniu euklidesowa.

Z powyższej definicji wszechświata wynika, że nic nie może istnieć poza nim. Istnieją jednak alternatywne definicje, dopuszczające że nasz "wszechświat" jest jednym z wielu "wszechświatów", których zbiór określa się jako wieloświat.

Wszechświat

Przestrzeń kosmiczna to przestrzeń poza obszarem ciał niebieskich. Za granicę pomiędzy ziemską atmosferą a przestrzenią kosmiczną przyjmuje się umownie wysokość 100 km nad powierzchnią Ziemi. Ściśle wytyczonej granicy między przestrzenią powietrzną a przestrzenią kosmiczną nie ma. Fizycy przyjmują 80–100 km.

Charakteryzuje się występowaniem wysokiej próżni, co uniemożliwia rozchodzenie się w niej fal dźwiękowych, a także bardzo utrudnia wymianę cieplną. Przestrzeń kosmiczną przenika ze wszystkich stron promieniowanie kosmiczne, w tym niebezpieczne dla życia promieniowanie jonizujące. W przestrzeni kosmicznej, w okolicach orbity Ziemi, ciała wystawione na bezpośrednie działanie promieni słonecznych rozgrzewają się do temperatury przekraczającej 100°C, natomiast pozostające w cieniu oziębiają się nawet poniżej -180°C.

W najbliższym otoczeniu Ziemi przestrzeń kosmiczna to heliosfera, wypełniona przez wiatr słoneczny, która na granicy Układu Słonecznego, po przekroczeniu heliopauzy przechodzi w ośrodek międzygwiazdowy, a dalej w ośrodek międzygalaktyczny.

Przestrzeń kosmiczna wraz z wszelkimi znajdującymi się w niej ciałami niebieskimi nie może być zawłaszczana przez państwa i jest otwarta dla badań i użytkowania na równych zasadach przez wszystkie kraje. Do przestrzeni kosmicznej nie wolno wprowadzać jakichkolwiek obiektów, przenoszących broń masowego zniszczenia. Każdy obiekt wyniesiony w przestrzeń kosmiczną ma przynależność państwa, w którym jest zarejestrowany i na jego pokładzie obowiązuje prawo tego państwa. Jednocześnie astronautów uważa się za wysłanników całej ludzkości i w razie potrzeby każde państwo powinno udzielić im pomocy.

Przestrzeń kosmiczna

Układ Słoneczny to układ planetarny w galaktyce Drogi Mlecznej, składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te to osiem planet, 185 znanych księżyców planet, pięć planet karłowatych i miliardy, a być może nawet biliony małych ciał Układu Słonecznego, do których zalicza się planetoidy, komety, meteoroidy i pył międzyplanetarny.

Układ Słoneczny

Zbadane regiony Układu Słonecznego zawierają, licząc od Słońca:

cztery planety skaliste - Merkury, Wenus, Ziemia, Mars);
pas planetoid, składający się z małych skalistych ciał;
cztery zewnętrzne gazowe olbrzymy - Jowisz, Saturn, Uran, Neptun;
drugi pas, składający się z obiektów skalno - lodowych, tak zwany Pas Kuipera;
dysk rozproszony - region Układu Słonecznego rozciągający się za orbitą Neptuna;
heliomt-2 - granica heliosfery;
hipotetyczny Obłok Oorta - sferyczny obłok, składający się z pyłu, drobnych okruchów i planetoid, obiegających Słońce w odległości od 300 do 100 tys. jednostek astronomicznych (równych dokładnie 149 597 870 700 m).

Pięć obiektów zaliczonych do klasy planet karłowatych to:

Ceres - największy obiekt w pasie planetoid;
Pluton - do 24 sierpnia 2006r. uznawany za 9. planetę Układu Słonecznego;
Haumea;
Makemake - drugi co do wielkości obiekt w Pasie Kuipera;
Eris - największy znany obiekt w dysku rozproszonym.

Sześć z ośmiu planet i trzy z planet karłowatych mają naturalne satelity, zwane księżycami. Każda z planet zewnętrznych jest otoczona pierścieniami, złożonymi z ziaren lodowych i pyłu kosmicznego. Wszystkie planety noszą imiona bóstw z mitologii rzymskiej, z wyjątkiem Ziemi i Urana, który zawdzięcza nazwę greckiemu bóstwu Uranosowi.

Szacuje się, że formowanie się i ewolucja Układu Słonecznego rozpoczęły się 4,6 miliarda lat temu, gdy na skutek grawitacyjnego zapadnięcia się części niestabilnego obłoku molekularnego rozpoczął się proces formowania Słońca i innych gwiazd. Układ wciąż podlega ewolucyjnym i chaotycznym zmianom i nie będzie istniał wiecznie w obecnej postaci. Za około 4 miliardy lat rozpocznie się zderzenie Galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną, a w ciągu około 5 miliardów lat Słońce powiększy wielokrotnie swoją średnicę, stając się czerwonym olbrzymem, co doprowadzi do zniszczenia planet wewnętrznych, wliczając w to Ziemię. Modele ewolucji gwiazd przewidują, że następnie Słońce odrzuci swoje zewnętrzne warstwy jako mgławicę planetarną i przekształci się w białego karła, którego temperatura i jasność będą stopniowo spadać aż do przekształcenia w nieświecącego czarnego karła.

ASTRONOMIA / ASTROFIZYKA

Astronomia to nauka przyrodnicza, zajmująca się badaniem ciał niebieskich, np. gwiazd, planet, komet, mgławic, gromad i galaktyk oraz zjawisk, które zachodzą poza Ziemią, jak również tych, które oddziałują w jej atmosferze, wnętrzu lub na powierzchni, a są pochodzenia pozaplanetarnego. Skoncentrowana jest na fizyce, chemii, meteorologii i ruchu ciał niebieskich, zajmuje się także powstaniem i rozwojem (ewolucją) Wszechświata.

Astronomia (gr. ástron - gwiazda, nómos - prawo, kultura) to termin, oznaczający dosłownie "prawa gwiazd" lub "kulturę z gwiazd", w zależności od tłumaczenia.

Astronomia jest jedną z najstarszych nauk. Kultury prehistoryczne pozostawiły astronomiczne artefakty, takie jak egipskie piramidy, czy Stonehenge (budowla megalityczna w Anglii). Cywilizacje, takie jak Babilończycy, Grecy, Chińczycy, Hindusi i Majowie wykonywali metodyczne obserwacje nocnego nieba. Jednakże dopiero wynalezienie teleskopu sprawiło, że astronomia była w stanie przekształcić się w nowoczesną naukę.

W XXw. w dziedzinie astronomii nastąpił podział na oddziały obserwacyjne i teoretyczne. Astronomia obserwacyjna koncentruje się na pozyskiwaniu danych z obserwacji ciał niebieskich, które są następnie analizowane przy użyciu podstawowych zasad fizyki. Astronomia teoretyczna jest zorientowana na rozwój przy pomocy komputerów i modeli analitycznych do opisu zjawisk i obiektów astronomicznych. Te dwie dziedziny wzajemnie się uzupełniają, astronomia teoretyczna stara się wyjaśnić wyniki obserwacji, a dane obserwacyjne służą do weryfikacji modeli teoretycznych.

Do wielu ważnych odkryć astronomicznych przyczynili się astronomowie - amatorzy, a astronomia jest jedną z niewielu nauk, gdzie amatorzy mogą nadal odgrywać aktywną rolę, zwłaszcza w dziedzinie odkrywania i obserwacji zjawisk przejściowych.

Historycznie w astronomię włączano tak różne dyscypliny, jak astrometria, astronawigacja, astronomia obserwacyjna, tworzenie kalendarzy, a nawet astrologia. Obecnie, odkąd większość współczesnych badań astronomicznych mocno związana jest z fizyką, pojęcie profesjonalnej astronomii jest niemal tożsame z pojęciem astrofizyki, pojęcia te stosowane są wymiennie.

Astrofizyka (gr. ástron - gwiazda, physis - natura) to dziedzina nauki, leżąca na pograniczu fizyki i astronomii, zajmująca się badaniem procesów fizycznych w skali astronomicznej oraz budową i prawami rządzącymi obiektami astronomicznymi. Tematem badań astrofizyki są procesy fizyczne we Wszechświecie, dotyczące takich obiektów jak gwiazdy, galaktyki, materia międzygwiezdna oraz ich wzajemne oddziaływanie. Badania dotyczą ewolucji Wszechświata w skali kosmologicznej, jak i ewolucji gwiazd (astrofizyka teoretyczna).

Astronomii nie należy mylić z astrologią, która jest pseudonaukowym systemem przekonań utrzymującym, że sprawy ludzkie są skorelowane z pozycjami ciał niebieskich. Mimo, że obie dziedziny mają wspólne pochodzenie i część metod, są to odrębne pojęcia.

ASTRONAUTYKA

Astronautyka, inaczej kosmonautyka (gr. astrolábos - dosł. biorący gwiazdy) to zespół dziedzin nauk ścisłych, technicznych, biologiczno - medycznych oraz humanistycznych, które zajmują się lotami (gr. nautike - żegluga) poza atmosferę Ziemi oraz poznawaniem przestrzeni kosmicznej, jak również znajdujących się w niej obiektów.

Astronautyka obejmuje poznawanie oraz analizowanie warunków i zjawisk towarzyszących lotom statków kosmicznych. Odkrywa możliwości techniczne ich realizacji oraz bada oddziaływanie warunków lotu na psychofizyczny stan astronautów i możliwość ich adaptacji do tych warunków.

W rozwiązywaniu zagadnień z zakresu astronautyki korzysta się z osiągnięć wielu gałęzi nauki - aerodynamiki, magnetohydrodynamiki, aeronomii, astrofizyki, planetologii, techniki rakietowej i innych.

Astronauta, inaczej kosmonauta to osoba odbywająca loty kosmiczne lub przygotowania do odbywania takich lotów.

Nazwy astonauta i kosmonauta są w języku polskim synonimami. Pochodzą z języka greckiego: ástron - gwiazda, kósmos - porządek, wszechświat, ozdoba, naútēs - żeglarz. W ZSRR, Polsce i państwach sojuszniczych dawnego ZSRR, ludzi, którzy odbywali loty kosmiczne, nazywano kosmonautami (ros. космонавт), w USA i państwach sojuszniczych USA - astronautami. Są to obecnie dwie najpopularniejsze nazwy używane na świecie. Nazwa "astronauta" jest spójna z większością terminów, związanych z badaniem przestrzeni kosmicznej z przedrostkiem -astro, z kolei określenie "kosmonauta" oddaje cel podroży. Wybór używanej nazwy ma podłoże polityczne.

Po pierwszym chińskim orbitalnym locie załogowym prasa zachodnia zaczęła wobec chińskich astronautów używać czasem żartobliwego określenia tajkonauta (ang. taikonaut; zbitka chińsko-grecka, od chiń. taikong - przestrzeń kosmiczna, analogicznie do ang. space - dosł. największa pustka), ukutego na internetowej grupie dyskusyjnej w 1998r. przez Malezyjczyka chińskiej narodowości, nazwiskiem Chiew Lee Yih. Oficjalne chińskie media używają terminu yǔhángyuán (czyt. juangjuan - kosmiczny nawigator, podróżnik). W kolokwialnym chińskim istnieje jednak podobny zwrot - taikong ren - człowiek kosmosu.

Chińskie media anglojęzyczne, np. serwis angielski agencji Xinhua długo używały terminu astronaut na określenie Chińczyków wyruszających w podróże kosmiczne. Od misji Shenzhou7 zaczęto jednak używać terminu taikonaut podkreślając, że trafił on m.in. do Oxford English Dictionary (OED, uznawany za najbardziej wyczerpujący i metodyczny słownik języka angielskiego). Według rządowej chińskiej agencji Xinhua symbolizuje to rosnące wpływy Chin na świecie.

Kryteria uznania lotów za kosmiczne różnią się na świecie. Międzynarodowa Federacja Lotnicza (fr. Fédération Aéronautique Internationale, FAI) definiuje loty kosmiczne jako sięgające wysokości 100 km nad Ziemią (powyżej umownej granicy kosmosu), jednakże w USA astronautami nazywane są osoby, które odbyły lot na wysokości 50 mil (ok. 79 km). Do 16 września 2016r. 549 ludzi podróżowało w przestrzeń kosmiczną (555 według definicji amerykańskiej), z co najmniej 41 krajów.

Podróże kosmiczne

Idea podróży kosmicznych nurtowała ludzkie umysły od stuleci, ale pozostawała marzeniem aż do czasu zbudowania potężnych rakiet zdolnych unieść ładunek użyteczny daleko w przestrzeń. Takie właśnie rakiety powstawały w połowie XXw. w USA i ZSRR.

Pierwsze loty w przestrzeń kosmiczną i na Srebrny Glob były przedmiotem wyścigu kosmicznego USA i ZSRR.

Od 1959r. wysyłano w stronę Księżyca kilkadziesiąt sond automatycznych. Pierwsze miały tylko zrobić jego zdjęcia - czy to przelatując obok niego, czy też przed rozbiciem się o jego powierzchnię. W październiku 1959r. rosyjska sonda Łuna3 przekazała na Ziemię pierwsze obrazy niewidocznej strony Księżyca. Potem lądujące łagodnie na jego powierzchni sondy dostarczyły dokładniejszych informacji o tym globie. Później miesiącami badały go i fotografowały satelity. W końcu na Księżycu postawił stopę człowiek.

W latach 1969-1972 podjęto, w ramach amerykańskiego programu "Apollo", siedem wypraw, w tym sześć (oprócz "Apollo13") udanych. W ich wyniku wylądowało na Księżycu dwunastu ludzi. Pierwsi stanęli na jego powierzchni 20 lipca 1969r. Neil Armstrong i Edwin Aldrin, którzy dotarli tam statkiem Apollo z lądownikiem Eagle (Orzeł) podczas misji "Apollo11". Astronauci, którzy byli na Księżycu, zrobili tysiące jego zdjęć, rozmieścili tam przyrządy naukowe, dokonali wielu pomiarów i przywieźli na Ziemię około 400kg próbek skał księżycowych.

W ciągu niespełna trzydziestu lat sondy kosmiczne przeleciały obok wszystkich planet Układu Słonecznego. Wprowadzono statki kosmiczne na orbity wokół Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna. Na powierzchni Wenus i Marsa wylądowały sondy, a na Jowisza opadł specjalnie do tego przygotowany próbnik. Od 1976r. dwie amerykańskie sondy z serii Viking przez wiele lat badały i fotografowały Marsa. Analizy chemiczne gruntu nie wykryły żadnego śladu życia. Dzięki wystrzelonym w 1977r. dwóm amerykańskim sondom z serii Voyager poznano wiele informacji o planetach gazowych Układu Słonecznego oraz o ich pierścieniach i księżycach. Wprowadzone na orbitę okołowenusjańską sondy sporządziły za pomocą radarów szczegółowe mapy powierzchni tej planety. W 1997r. na powierzchni Marsa umieszczono łazik Sojourner, pierwszy udany pojazd na tej planecie.

Cztery sondy kosmiczne wylądowały na ciałach nie będących planetami:

w 2005r. sonda kosmiczna Huygens wylądowała na księżycu Saturna Tytanie;
w 2001r. sonda kosmiczna NEAR Shoemaker z powodzeniem lądowała na planetoidzie Eros;
w 2005r. japoński próbnik Hayabusa wylądował na planetoidzie Itokawa w celu pobrania próbek z jej powierzchni, z którymi następnie powrócił na Ziemię;
w 2014r. lądownik sondy Rosetty Philae wylądował na komecie 67P/Czuriumow-Gierasimienko.

W 1985r. sonda ICE jako pierwsza dokonała bliskiego przelotu obok komety. W 2005r. impaktor z sondy Deep Impact celowo uderzył w jądro komety Tempel 1, umożliwiając rejestrację przebiegu zderzenia przez główną część sondy. W 2006r. sonda Stardust dostarczyła na Ziemię próbki pyłu pobrane z komy komety Wild 2.

Podczas przygotowania lotów kosmicznych powstały tysiące wynalazków. Około 1400 spośród nich ma zastosowanie wykraczające poza astronautykę.

Międzynarodowe loty kosmiczne

Jak dotąd jedynie agencje rządowe Rosji (dawniej ZSRR), USA i Chin (od 2003r.) są w stanie samodzielnie wysyłać kosmonautów, pozostałe kraje muszą korzystać z pomocy tych państw. W 2004r. umowną granicę przestrzeni kosmicznej (100 km) osiągnął prywatny suborbitalny samolot kosmiczny SpaceShipOne; trwają próby jego następcy SpaceShipTwo, choć opóźniła je katastrofa pierwszego modelu VSS Enterprise w 2014r. Załogowe statki kosmiczne z rodziny Dragon firmy SpaceX mają zacząć wynosić załogantów na Międzynarodową Stację Kosmiczną w 2019 roku.

Do końca lat 70. XXw. USA i ZSRR wysyłały jedynie własnych kosmonautów. W 1976r. ZSRR rozpoczął program "Interkosmos" z pierwszą grupą sześciu kosmonautów z krajów socjalistycznych, kolejna rozpoczęła trening w 1978r.. Również w 1978r. Europejska Agencja Kosmiczna (ang. European Space Agency, ESA) wybrała czterech astronautów do misji "Spacelab" na pokładzie amerykańskiego promu kosmicznego Space Shuttle. Następnie poszczególne kraje rozpoczęły treningi własnych astronautów: Francja - 1980r., RFN - 1982r., Kanada - 1983r., Japonia - 1985r., Włochy - 1988r. Kilku astronautów zagranicznych zostało zabranych w misje amerykańskich wahadłowców Space Shuttle, a następnie również rosyjskich statków Sojuz. W 1998r. ESA przejęła europejski trening astronautów, po rozwiązaniu narodowych programów Francji, Niemiec i Włoch.

Kosmonauci

Pierwsi kosmonauci wywodzili się głównie spośród wojskowych pilotów odrzutowców.

Pierwszym człowiekiem w kosmosie był radziecki kosmonauta Jurij Gagarin. Został wystrzelony w kosmos 12 kwietnia 1961r. Jego orbitalny lot statkiem kosmicznym Wostok1 (jedno okrążenie Ziemi) trwał 108 minut.

Za pierwszego amerykańskiego astronautę uważany jest Alan Shepard, który wykonał lot balistyczny (maj 1961r.), jednak pierwszy lot orbitalny wykonał John Glenn (luty 1962r.).

Pierwszą kobietą w kosmosie była Walentina Tierieszkowa (czerwiec 1963r.).

Pierwszym człowiekiem, który wyszedł w otwartą przestrzeń kosmiczną, był Aleksiej Leonow (marzec 1965r.).

Pierwszym człowiekiem na Księżycu i zarazem pierwszym człowiekiem na powierzchni innego ciała niebieskiego był Neil Armstrong (lipiec 1969r.).

Spośród obywateli innych państw, pierwszym i jedynym dotąd polskim kosmonautą jest Mirosław Hermaszewski. Odbył lot w dniach 27 czerwca - 5 lipca 1978r. Polska była przy tym czwartym państwem po ZSRR, USA i Czechosłowacji, którego obywatel odbył lot kosmiczny.

Pierwszym Azjatą w kosmosie był Wietnamczyk Phạm Tuân (23 lipca 1980r.).

Pierwszym chińskim astronautą, wystrzelonym z Chin, był Yang Liwei (15 października 2003r.), wcześniej Chińczycy odbywali podróże na statkach innych państw.

Pierwszą osobą spoza organizacji rządowych, która miała odbyć lot kosmiczny, była nauczycielka Christa McAuliffe, która poniosła śmierć podczas startu Challengera 28 stycznia 1986r.

Pierwszym kosmicznym turystą, czyli człowiekiem, który zapłacił za lot w Kosmos, był biznesmen Dennis Tito. W 2001r. Tito spędził 7 dni, 22 godziny i 4 minuty na orbicie. Za swoją trwającą od 28 kwietnia do 6 maja podróż zapłacił 20 milionów dolarów.

Najmłodszym kosmonautą w chwili lotu w kosmos był Herman Titow (26 lat), najstarszym - John Glenn (77 lat podczas misji STS-95).

Najdłużej podczas jednego lotu w kosmosie przebywał Walerij Polakow (niespełna 438 dni).

Największą liczbę lotów - siedem - odbyli Jerry Ross i Franklin Chang-Díaz (stan na 2003).

Najdalszy dystans od Ziemi to 401056 km (podczas misji Apollo 13).

Warto zajrzeć

LOTNICTWO

Lotnictwo to ogół zagadnień związanych z wszelkiego rodzaju statkami powietrznymi, pojazdami zdolnymi do samodzielnego lotu w powietrzu.

W węższym znaczeniu lotnictwo to nazwa gałęzi gospodarki, w tym przemysłu, architektury obiektów przemysłowych, transportu, handlu oraz usług społecznych z użyciem statków powietrznych (głównie samolotów).

W ujęciu wojskowym lotnictwo to element powietrznych sił zbrojnych, zwany wojskami lotniczymi, którego podstawową bronią są różnego rodzaju statki powietrzne.

Wiele kultur usiłowało stworzyć i ujarzmić przedmioty latające. Najwcześniejszymi z nich były kamienie i włócznie, następnie bardziej skomplikowane jak bumerangi, latawce czy sztuczne ognie. Wczesne legendy opowiadały o ludziach wznoszących się w powietrze - w starożytnej Grecji był to mitologiczny Ikar, w Chinach mówiono o krótkich lotach z wykorzystaniem wielkich latawców.

Rozpoczęcie współczesnego okresu lotnictwa datuję się na 21 Listopada 1783r. wraz z pierwszym udokumentowanym lotem balonu na gorące powietrze (tzw. montgolfierów) braci Joseph'a Michel'a Montgolfier'a i Jacques'a Étienne'a Montgolfier'a. Praktyczność pierwszych balonów była niewielka, ponieważ ich lot był zależny od kierunku wiatru.

Lotnictwo

UFO

UFO (ang. Unidentified Flying Object, pol. NOL - niezidentyfikowany obiekt latający) to wywodzące się z terminologii wojskowej sił powietrznych USA określenie obiektu latającego, nie dającego się zidentyfikować z żadnym znanym z warunków ziemskich obiektem lub zjawiskiem atmosferycznym. W okresie Zimnej Wojny utrwaliło się potoczne znaczenie UFO jako pojazdu cywilizacji pozaziemskiej (latającego spodka). Zidentyfikowane po pewnym czasie obiekty otrzymywały status IFO (ang. Identified Flying Object).

KALENDARZ KOSMICZNY

III - Międzynarodowy Dzień Słońca i Ziemi

Dzień (ang. Sun-Earth Day), obchodzony w 3. tygodniu marca, został ustanowiony w 2000r. przez Narodową Agencję Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej (ang. National Aeronautics and Space Administration, NASA) i Europejską Agencję Kosmiczną (ang. European Space Agency, ESA).

Obchody odbywają się głównie w USA, w okolicy równonocy wiosennej. Agencja NASA prowadzi cykle szkoleń, wykładów, pokazów mających przybliżyć wiedzę o naszej gwieździe, jej wpływie na życie na Ziemi.

Międzynarodowy Dzień Słońca i Ziemi obchodzony jest również w Polsce, która za sprawą naukowców ma zarówno tradycje, jak i osiągnięcia w dziedzinie badań heliofizycznych. Centrum Badań Kosmicznych PAN intensywnie uczestniczy w badaniu Słońca w ramach międzynarodowego programu "Koronas". Na pokładzie satelity Koronas F znajdują się polskie urządzenia: Diogenes i Resik, przeznaczone do badania rozbłysków w koronie słonecznej.

Dzień co roku przebiega pod innym hasłem, np.:

2001 - Słoneczny podmuch (ang. Having a Solar Blast)
2002 - Świętowanie równonocy (ang. Celebrate the Equinox)
2003 - Na żywo z Aurory (ang. Live from the Aurora)
2004 - Tranzyt Wenus (ang. Venus Transit)
2005 - Starożytne obserwacje: Ponadczasowa Wiedza (ang. Ancient Observatories: Timeless Knowledge)
2006 - Zaćmienie w innym świetle (ang. Eclipse: In a Different Light)
2007 - Żyjąc w atmosferze słońca (ang. Living in the Atmosphere of the Sun)
2008 - Kosmiczna pogoda (ang. Space Weather Around the World)
2009 - Nasze Słońce, Twoje odkrycie (ang. Our Sun, Yours to Discover)
2010 - Burze Magnetyczne (ang. Magnetic Storms)
2011 - Starożytne Zagadki, Przyszłe Odkrycia (ang. Ancient Mysteries, Future Discoveries)
2012 - Tranzyt Wenus (ang. Transit of Venus!)

III - Międzynarodowy Dzień Planetariów

Święto wszystkich europejskich planetariów, obchodzone od 1991r. w niedzielę przed lub po równonocy wiosennej.

Dzień ten jest okazją do zaangażowania międzynarodowej społeczności w promowaniu wiedzy o planetariach i ich znaczeniu w edukacji społeczeństwa z dziedziny astronomii, głównie dzieci i młodzieży. Organizowane są bezpłatne pokazy przebiegu zjawisk astronomicznych, projekcje, wykłady i praktyczne oglądanie sfery niebieskiej.

W obchodach bierze udział, założone w 1970r., Międzynarodowe Stowarzyszenie Planetariów (ang International Planetarium Society, IPS), ogólnoświatowa organizacja, zrzeszająca ponad 700 członków z 35 krajów. Są wśród nich dyrektorzy instytucji, przedstawiciele firm, graficy, scenarzyści, technicy, prezenterzy, naukowcy, nauczyciele, studenci. Reprezentują planetaria, a także twórców i dystrybutorów filmów fulldome (Umożliwiających projekcję na sferycznym ekranie, otaczającym widownię z każdej strony) oraz producentów specjalistycznego wyposażenia planetaryjnego. Co dwa lata organizowana jest konferencja IPS - największe i najbardziej prestiżowe wydarzenie, na które przyjeżdża większość członków IPS z całego świata. Gospodarzem jest zawsze jedno z planetariów. W 2016r. zaszczyt ten przypadł planetarium "Niebo Kopernika" z Centrum Nauki Kopernik (CNK) w Warszawie.

III - Międzynarodowy Dzień Astrologii

Dzień (ang. International Astrology Day) ustanowiony został w 1993r. przez amerykańską organizację zrzeszającą astrologów z całego świata (ang. Association for Astrological Networking, AFAN). Święto obchodzone jest w dniu równonocy wiosennej, zazwyczaj 20 lub 21 marca, kiedy Słońce wchodzi do znaku Barana. W wielu krajach odbywają się w ten dzień spotkania i wykłady na temat astrologii.

Astrologia (gr. ástron - gwiazda, lógos - mowa, słowo) to nauka badająca położenia ciał niebieskich przy założeniu, że istnieje korelacja między zjawiskami na niebie, a losem poszczególnych ludzi i wydarzeniami na Ziemi.

Horoskop

12 IV - Dzień Kosmonautyki

Dzień (ros. День космонавтики) został ustanowiony w Związku Radzieckim (dziś Federacja Rosyjska) na pamiątkę pierwszego lotu załogowego w kosmos, który odbył się 12 kwietnia 1961r. Nazwa święta pochodzi od imienia pierwszego kosmonauty Jurija Gagarina. Pierwsze obchody Dnia odbyły się 12 kwietnia 1962r.

Na Ukrainie oprócz Dnia Kosmonautyki obchodzony jest również Dzień Pracowników Przemysłu Kosmicznego.

Od 2001r., z inicjatywy m.in. George'a T. Whitesidesa, dyrektora generalnego firmy produkującej pojazdy kosmiczne Virgin Galactic, rozpoczęto obchody Dnia upamiętniające nie tylko 1. lot Jurija Gagarina, ale również 1. lot pojazdu kosmicznego wielokrotnego użytku - wahadłowca Columbia w misji "STS-1", 20 lat później, w 1981r.

Święto przyjęło się w wielu krajach, w tym w Polsce, jako Noc Jurija (ang. Yuri's Night) lub inaczej Światowa Impreza Kosmiczna (ang. World Space Party)

Celem Nocy Jurija jest zainteresowanie społeczeństwa eksploracją kosmosu i zainspirowanie nowego pokolenia eksploratorów. Noc Jurija połączyła globalną społeczność młodych ludzi, oddanych kształtowaniu przyszłości eksploracji kosmosu. Dzień jest obchodzony poprzez twórczą ekspresję zainspirowaną kosmosem, a także ogólnoświatowe obchody i wydarzenia edukacyjne. Globalne obchody są okazją do zaprezentowania elementów kulturalnych, które "czerpały" z kosmosu - muzyki, tańca, mody i sztuki.

W Polsce dzień obchodzony jest jako Międzynarodowy Dzień Lotnictwa i Kosmonautyki (ang. World Aviation & Cosmonautics Day).

W 2011r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło ten dzień jako Międzynarodowy Dzień Załogowych Lotów Kosmicznych (ang. International Day of Human Space Flight).

Yuri's Night

21 V - Światowy Dzień Kosmosu

Dzień (ang. World Space Day) został ustanowiony w 1997r. z inicjatywy firmy Lockhed Martin Corporation, zajmującej się szeroko pojmowaną eksploatacją przestrzeni kosmicznej. Pomysł zyskał poparcie NASA. Obchody ustanowiono na dzień 21 maja.

Ideą święta jest dotarcie do szerokiej liczby odbiorców oraz zachęcenie ich do poznawania i zgłębiania tajemnic Kosmosu. Ostatecznym celem jest propagowanie matematyki, nauki, techniki i kształcenia inżynierów, pielęgnacja entuzjazmu młodych ludzi i inspirowanie ich do kontynuowania pracy. W program zaangażowane są setki tysięcy nauczycieli i miliony studentów w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i innych krajach.

Światowy Dzień Kosmosu stworzony został również po to, aby upamiętnić wydarzenia związane z odkrywaniem przestrzeni kosmicznej.

2 VII - Światowy Dzień UFO

Dzień UFO (ang. World UFO Day) jest dniem, mającym zachęcać uczestników obchodów do gromadzenia danych i dopisywania ich do listy obserwowanych na niebie niezidentyfikowanych obiektów latających. Dzień po raz pierwszy obchodzony był w 2001r. Początkowo obchody związane z UFO odbywały się pod dwiema różmi datami: 2 lipca i 24 czerwca. Światowa Organizacja Dnia UFO (ang. World UFO Day Organization) zadeklarowała jednak dzień 2 lipca jako oficjalny Światowy Dzień UFO.

2 lipca 1947r. w Roswell miało dojść do katastrofy, podczas której miał spaść statek kosmiczny przypominający swoim kształtem spodek. Sprawa ta do dzisiaj budzi wiele kontrowersji, jest tematem wielu dyskusji, jak i obiektem pośmiewisk oraz drwin. Jest wielu przeciwników teorii sugerującej, iż pamiętnego dnia spadł statek UFO.

28 VIII - Święto Lotnictwa Polskiego

Święto ustanowione zostało w 1993r. na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej, podpisanej przez prezydenta Lecha Wałęsę. Jest to wspólne święto lotnictwa cywilnego, wojskowego oraz przemysłu lotniczego.

Święto obchodzone jest na pamiątkę zwycięstwa kpt. pil. Franciszka Żwirki i inż. pil. Stanisława Wigury podczas Międzynarodowych Zawodów Samolotów Turystycznych Challenge (ang. Challenge International des Avions de Tourisme) w 1932r. w Berlinie. Podczas tych zawodów Polacy lecący RWD-6 zdobyli pierwsze miejsce.

Dzień 28 sierpnia był już świętem w okresie międzywojennym. Początkowo, do 1931r. Dzień Lotnictwa Polskiego obchodzono 5 listopada, w rocznicę pierwszego wylotu polskiego samolotu wojskowego w 1918r. z załogą poruczników: Stefanem Bastyrą i Januszem de Beaurain. Od 1932r. lotnicze święto obchodzono w tym samym dniu co Święto Niepodległości, na rozkaz marszałka Józefa Piłsudskiego, który w związku z odsłonięciem Pomnika Lotnika w Warszawie w dniu 11 listopada 1932r. ustanowił ten dzień Świętem Lotnictwa Polskiego.

W okresie PRL-u (1945-1989) święto obchodzono w dwóch terminach. 22 sierpnia 1945r. Naczelny Dowódca WP ustanowił dzień 1 września Dniem Lotnictwa Polskiego. 4 maja 1950r. Minister Obrony Narodowej zmienił dzień obchodów święta lotnictwa na dzień 23 sierpnia, w rocznicę pierwszych walk myśliwców z 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego na przyczółku warecko - magnuszewskim w 1944r. Święto nazwano Dniem Lotnika.

Poza powyższym w polskim wojsku obchodzi się również 1 VI Święto Służb Ruchu Lotniczego oraz 10 VI Święto Centrum Operacji Powietrznych.

4-10 X - Światowy Tydzień Przestrzeni Kosmicznej

Obchody (ang. World Space Week) zostały ustanowione w 1999r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, aby uczcić wkład badań nad przestrzenią kosmiczną w rozwój ludzkości. Daty wytyczające obchody Tygodnia upamiętniają wystrzelenie w kosmos pierwszego sztucznego satelity Sputnik I - 4 października 1957r. oraz wejście w życie Układu o Zasadach Działalności Państw w Dziedzinie Badania i Wykorzystywania Przestrzeni Kosmicznej - 10 października 1967r.

20 X - Międzynarodowy Dzień Kontrolera Ruchu Lotniczego

Dzień (ang. International Day of Air Traffic Controller) obchodzony jest na pamiątkę powstania w 1961r. Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Kontrolerów Ruchu Lotniczego (ang. International Federation of Air Traffic Controllers, IFATCA). Święto zostało ustanowione, by podziękować tym, którzy każdego dnia zapewniają bezpieczeństwo w powietrzu operacjom lotniczym.

Kontrola ruchu lotniczego ma na celu usprawnienie przepływu ruchu lotniczego, którego natężenie wzrasta z każdym kolejnym rokiem. Za zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej w różnych państwach i regionach świata odpowiadają specjalnie powołane w tym celu agencje i przedsiębiorstwa.

W Polsce rolę tę pełni Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (PAŻP), utworzona na mocy Ustawy z dnia 8 grudnia 2006r. (Dz.U. 2006 nr 249 poz. 1829) jako samodzielna jednostka, wydzielona ze struktur Przedsiębiorstwa Państwowego "Porty Lotnicze". Jest to jedyna instytucja w Polsce, która szkoli i zatrudnia cywilnych kontrolerów ruchu lotniczego.

Polscy kontrolerzy ruchu lotniczego stoją na straży bezpieczeństwa operacji lotniczych przez całą dobę, siedem dni w tygodniu. Każdego dnia odpowiadają za życie i zdrowie blisko pół miliona pasażerów w 2500 samolotach. Rocznie obsługują około 790.000 operacji lotniczych.

W dniu święta kontrolerów ruchu lotniczego, które w Polsce obchodzone jest również 1 czerwca pod nazwą Święto Służb Ruchu Lotniczego, należy pamiętać także o informatorach Służby Informacji Powietrznej (FIS), którzy na co dzień służą pomocą pilotom w niekontrolowanej przestrzeni powietrznej, tam, gdzie odbywają się loty turystyczne, szkoleniowe czy ratunkowe. Informatorzy FIS codziennie dbają o bezpieczeństwo małych statków powietrznych i wspierają załogi w bezpiecznym wykonywaniu lotów na wysokości do 3000 m. Rocznie obsługują około 200.000 operacji tego rodzaju lotnictwa. Liczba ta systematycznie rośnie.

Międzynarodowy Dzień Kontrolera Ruchu Lotniczego jest świętem całej Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej, instytucji zarządzającej polską przestrzenią powietrzną. Każdego dnia liczne służby techniczne i wsparcia operacyjnego, odpowiedzialne za prawidłowe działanie urządzeń radionawigacyjnych, a także pracownicy Inspekcji Lotniczej, badający z pokładów samolotów pomiarowych stan polskiej infrastruktury lotniczej i lotniskowej, dokładają wszelkich starań, by obecni i przyszli kontrolerzy mogli efektywnie pełnić swą służbę.

7 XII - Międzynarodowy Dzień Lotnictwa Cywilnego

Dzień (ang. International Civil Aviation Day) został ogłoszony w 1996r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Z wnioskiem o ustanowienie Dnia wystąpiły w 1992r. władze Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego, przy pomocy rządu kanadyjskiego.

ONZ wezwało rządy, a także narodowe, regionalne, międzynarodowe i międzyrządowe organizacje do podjęcia odpowiednich kroków w celu zorganizowania obchodów, których celem jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na osiągnięcia międzynarodowego lotnictwa cywilnego, rozpowszechnienie w świecie świadomości jego znaczenia w społecznym i gospodarczym rozwoju państw, promowanie bezpieczeństwa, regularności i efektywności międzynarodowego transportu lotniczego.

Pierwsze obchody Dnia odbyły się 7 grudnia 1994r., w 50. rocznicę podpisania Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (ang. Convention on International Civil Aviation, Dz.U. 1959 nr 35 poz. 212).

Konwencja, znana również jako Konwencja chicagowska (ang. Chicago Convention), to międzynarodowa umowa, regulująca kwestie z zakresu prawa lotniczego, główne źródło międzynarodowego prawa lotniczego, sporządzona w Chicago 7 grudnia 1944r., obowiązująca od 4 kwietnia 1947r. Konwencja zawiera przepisy dotyczące zwierzchnictwa w przestrzeni powietrznej, rejestracji statku powietrznego, wzajemnego uznawania licencji i certyfikatów, zakazu użycia broni wobec cywilnego statku powietrznego, międzynarodowych standardów i zalecanych metod postępowania, a także inne szczegółowe prawa państw stron konwencji.

Twórcy Konwencji podzielali przekonanie, że rozwój międzynarodowego lotnictwa cywilnego może przyczynić się w znacznej mierze do stworzenia i utrzymania przyjaźni i zrozumienia między narodami i ludami świata oraz że wszelkie jego nadużycie może zagrozić powszechnemu bezpieczeństwu.

Na przestrzeni kolejnych dekad lotnictwo zyskało na znaczeniu. Posiadło zdolność łączenia narodów oraz wszystkich kultur na świecie, przyczyniając się do poprawy dobrobytu miejscowej ludności. Każdego dnia ponad 10 milionów pasażerów odlatuje w przestworza, uczestnicząc w ponad 100.000 operacjach lotniczych, realizowanych w globalnej sieci lotniczej.

Na mocy Konwencji powołana została Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ang. International Civil Aviation Organization, ICAO). Na jej siedzibę wybrano Montreal. Faktyczną działalność rozpoczęła w kwietniu 1947r. jako wyspecjalizowana agenda ONZ.

ICAO współpracuje z 193 państwami członkowskimi i grupami interesariuszy, mając na celu osiągnięcie porozumienia w sprawie międzynarodowych norm i zalecanych metod postępowania (Standardy i rekomendowane praktyki, ang. Standards And Recommended Practices, SARPs) oraz polityk, wspierających bezpieczny, wydajny, ekonomicznie zrównoważony i ekologiczny sektor lotnictwa cywilnego. SARPs są wykorzystywane przez państwa członkowskie ICAO w celu zapewnienia zgodności lokalnego lotnictwa i przepisów z normami globalnymi.

Oprócz podstawowej pracy nad międzynarodowymi SARPs i politykami lotniczymi państw członkowskich i przemysłu, a także działalnością z zakresu wielu innych priorytetów i programów, ICAO koordynuje również pomoc państwom członkowskim w realizacji licznych celów w zakresie rozwoju lotnictwa; tworzy globalne plany w zakresie bezpieczeństwa i żeglugi powietrznej; monitoruje i opracowuje raporty dotyczące licznych wskaźników wydajności sektora transportu lotniczego; kontroluje możliwości nadzoru nad lotnictwem w państwach członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i ochrony.

Polska, jako jeden z członków - założycieli, pierwotnych sygnatariuszy Konwencji chicagowskiej, bierze udział w Zgromadzeniu ICAO, zwoływanym nie rzadziej niż raz na trzy lata. Nadzwyczajne zebranie Zgromadzenia może odbywać się w każdej chwili na wniosek Rady lub na wniosek co najmniej jednej piątej łącznej liczby państw członkowskich. Zgromadzenie ma wiele uprawnień i obowiązków, między innymi: wybór państw członkowskich do reprezentowania w Radzie; rewizja i podejmowanie odpowiednich działań w sprawie sprawozdań Rady i decydowanie o wszelkich sprawach zgłoszonych Zgromadzeniu przez Radę; zatwierdzanie budżetu Organizacji.

W latach 2013-2016 Polska, jako jeden z 36 krajów członkowskich, była członkiem Rady ICAO, biorąc czynny udział w pracach tej Organizacji. W 2014r. była również gospodarzem Regionalnych Seminariów Środowiskowych ICAO dla regionu Europy i Północnej Ameryki, gdzie obok Dubaju, Meksyku, Limy i Nairobi, Kuala Lumpur - Warszawa stała się na kilka dni miejscem, gdzie międzynarodowi eksperci dyskutowali na temat ochrony środowiska w lotnictwie.

Międzynarodowy Dzień Lotnictwa Cywilnego co roku przebiega pod innym hasłem, np.:

1994 - 50-ta rocznica podpisania Konwencji Chicagowskiej (ang. 50th Anniversary of the Signing of the Chigago Convention)
1995 - Samolot w naszym życiu (ang. The Aeroplane in Our Lives)
1996 - Korzystanie z satelit czyni lotnictwo cywilne bardziej bezpiecznym (ang. Using Satellites to Make Civil Aviation Safer)
1997 - Wzmocnienie bezpieczeństwa lotów dzięki globalnej współpracy (ang. Enhancing Flight Safety through Global Cooperation)
1998 - Latać bezpiecznie w XXI wieku (ang. Flying Safely into the 21st Century)
1999 - Promocja globalnej przyjaźni i zrozumienia (ang. Promoting Global Frienship and Understanding)
2000 - Realizacja SARP ICAO - kluczem do bezpiecznego i efektywnego lotnictwa (ang. Implementing ICAO SARPs - the Key to Aviation Safety and Efficiency)
2001 - Loty międzynarodowe - dialogiem między narodami (ang. Flight Between Nations - Dialogue Between Peoples)
2002 - Sto lat kontrolowanego i trwałego rozwoju lotnictwa (ang. One Hundred Years of Powered, Controlled and Sustained Flight)
2003 - 60 lat... wyznaczanie standardów w międzynarodowym lotnictwie cywilnym (ang. For 60 Years... Setting the Standards for International Civil Aviation)
2004 - Współpraca międzynarodowa: wyzwania światowego lotnictwa i ich rozwiązania (ang. International Cooperation: Solutions to Global Aviation Challenges)
2005 - Ekologiczny lot - maksymalizacja zgodności bezpiecznego i uporządkowanego rozwoju lotnictwa cywilnego i jakości środowiska naturalnego (ang. The Greening of Flight - maximizing compatiblity between safe and orderly development of civil aviation and the quality of the environment)
2006 - Bezpieczeństwo i ochrona - pierwsze i zawsze priorytetem (ang. Safety and security - first and always the top priority)
2007 - Transport powietrzny - kierunkiem zrównoważonego, społecznego i kulturalnego rozwoju gospodarczego (ang. Global Air Transport - a driver of sustainable economic, social and cultural development)
2008 - Jutrzejsze lotnictwo - światem możliwości dla wykwalifikowanego personelu lotniczego (ang. Tomorrow"s Aviation - a world of opportunity for skilled aviation personnel)
2009 - 65 lat globalnej społeczności lotnictwa (ang. 65 years of empowering the global community through aviation)
2018 - Współpraca na rzecz zapewnienia wsparcia inicjatywy No Country Left Behind

Co pięć lat Rada ICAO ustanawia szczególny motyw przewodni dla Międzynarodowego Dnia Lotnictwa Cywilnego. Lata 2015-2018 obchodzone były pod hasłem "Wspólna praca, aby żaden kraj nie pozostał w tyle" (ang. Working Together to Ensure No Country is Left Behind). Temat miał na celu podkreślenie wspływu transportu lotniczego na poprawę jakości życia ludzi. Odzwierciedla on kluczową rolę współpracy i pomocy w upowszechnieniu korzyści wynikających z lotnictwa w każdym zakątku świata, a także jego silnego wpływu na budowanie potencjału, mającego pomoc państwom potrzebującym w wykorzystywaniu najnowszych technologii i innowacji.

W 2019r. przypada 75 rocznica powstania ICAO. W ramach obchodów tego wydarzenia zostaną przeprowadzone innowacyjne konkursy, ukierunkowane szczególnie na młodzież, których celem będzie zainspirowanie i zmotywowanie młodszych osób do podjęcia kroków ku karierze w sektorze transportu lotniczego.

Europejska Konferencja Lotnictwa Cywilnego (ang. European Civil Aviation Conference, ECAC) została założona w 1955r. jako organizacja międzyrządowa. Jej siedziba znajduje się w Paryżu. Zadaniem organizacji jest zharmonizowanie polityki oraz praktyk w zakresie lotnictwa cywilnego wśród jej państw członkowskich. Misją organizacji jest promocja ciągłego rozwoju bezpiecznego, wydajnego i zrównoważonego systemu transportu lotniczego w Europie.

Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego (ang. European Aviation Safety Agency, EASA), z siedzibą w Kolonii, została powołana w 2002r. i zrzesza 32 państwa. Do jej głównych celów należy: zapewnienie najwyższego poziomu bezpieczeństwa dla obywateli Unii Europejskiej, zapewnienie najwyższego poziomu ochrony środowiska, ujednolicanie procesu regulacyjnego oraz certyfikacyjnego w Krajach Członkowskich, wspieranie jednolitego rynku lotniczego i stworzenie warunków do równego traktowania w jego ramach, a także współpraca z innymi międzynarodowymi organizacjami lotniczymi i prawodawcami.

Europejska Organizacja ds. Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej (ang. European Organisation for the Safety of Air Navigation, EUROCONTROL) jest międzyrządową organizacją, której członkami jest 41 państw, w tym wszystkie państwa UE. Jej siedziba główna znajduje się w Brukseli.

Działania organizacji nakierowane są na budowanie we współpracy z partnerami Jednolitej Przestrzeni Powietrznej (ang. Single European Sky), która umożliwi zarządzanie żeglugą powietrzną na miarę XXIw.

EUROCONTROL pełni funkcję Menedżera Sieci (ang. Network Manager) i wspomaga swoje państwa członkowskie tak, by operacje lotnicze w Europie były bezpieczne, wydajne i przyjazne środowisku. Organizacja udziela wsparcia również Komisji Europejskiej, EASA oraz krajowym nadzorom lotniczym w zakresie ich funkcji regulacyjnej.

Ponadto EUROCONTROL zaangażowana jest w badania, rozwój, ocenę oraz dostarczanie wkładu do SESAR Joint Undertaking. Posiada także unikatową platformę służącą do koordynacji cywilno-wojskowej w Europie.

2009 - Międzynarodowy Rok Astronomii

Okazją do ogłoszenia Roku (ang. International Year of Astronomy 2009) przez Zgromadzenie Ogólne ONZ były następujące rocznice i wydarzenia:

400 lat od pierwszego użycia teleskopu do celów astronomicznych przez Galileusza;
90 lat istnienia Międzynarodowej Unii Astronomicznej;
40 lat od pierwszego lądowania człowieka na Księżycu ("Apollo 11");
najdłuższe zaćmienie Słońca w XXIw.

Rok Astronomii miał na celu zwiększenie zainteresowania społeczeństw astronomią oraz nauką w ogóle, wskazanie korzyści, jakie ludzkość odnosi z ich rozwoju, przekazanie najnowszych wyników badań, a także rozwój pokojowych metod współpracy między narodami.

Pomysł Roku Astronomii wyszedł od Międzynarodowej Unii Astronomicznej, ale formalny wniosek do ONZ zgłosiły Włochy, gdyż tylko kraje członkowskie są do tego uprawnione. W 2005r. UNESCO zarekomendowało Zgromadzeniu Ogólnemu przyjęcie uchwały o Roku Astronomii. Rezolucja została przyjęta 19 grudnia 2007r. Na koordynatora obchodów wyznaczono Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty Nauki i Kultury. UNESCO podejmowało działania we współpracy z innymi ciałami należącymi do systemu Narodów Zjednoczonych, Międzynarodową Unią Astronomiczną, Europejskim Obserwatorium Południowym oraz z towarzystwami astronomicznymi działającymi na całym świecie. Powołany został międzynarodowy komitet organizacyjny roku oraz narodowe komitety w wielu krajach, w tym w Polsce. Działania podejmowane w ciągu Roku finansowane były z dobrowolnych wkładów, w tym z sektora prywatnego.

Ogólnoświatowe projekty Międzynarodowego Roku Astronomii 2009:

24 godzinna astronomia - pokazy astronomiczne trwające łącznie przez 4 dni;
Galileoskop - bardzo tani teleskop dostępny dla każdego;
Kosmiczny dziennik - blogi prowadzone przez znanych astronomów;
Portal do Wszechświata - witryna ze zdjęciami, materiałami wideo, odnośnikami do dalszych materiałów;
Ona jest astronomem - projekt skierowany do kobiet;
Świadomość Wszechświata - pomoc dzieciom pokrzywdzonym przez los;
cykl szkoleń dla nauczycieli;
cykl wystaw najpiękniejszych zdjęć kosmosu;
Świadomość ciemnego nieba - koordynacja inicjatyw związanych z ochroną naturalnego ciemnego nieba przed zbędnym zanieczyszczeniem sztucznym światłem;
Astronomia i światowe dziedzictwo - ochrona obszarów, budowli związanych z astronomią i stanowiących element dziedzictwa kulturalnego ludzkości.

Międzynarodowa Unia Astronomiczna (ang. International Astronomical Union, IAU; fr. Union Astronomique Internationale, UAI) to międzynarodowa organizacja zrzeszająca zawodowych astronomów, rekomendowanych przez odpowiednie Komitety Narodowe. Od członków wymagane jest posiadanie co najmniej doktoratu. Unia koordynuje działalność badawczą w dziedzinie astronomii na świecie, organizuje kongresy generalne co trzy lata, sympozja i inne konferencje specjalistyczne, prowadzi działalność wydawniczą i informacyjną, np. telegramy o nowych odkryciach. Zorganizowana jest w 37 komisjach specjalistycznych grupujących się w 12 zespołach.

Unia posiada wyłączne prawo do nadawania nazw nowo odkrytym ciałom niebieskim oraz nazywania tworów powierzchniowych na nich występujących. Zajmuje się tym Grupa Robocza ds. Nomenklatury Systemu Planetarnego (ang. Working Group for Planetary System Nomenclature).

Unia powstała w 1919r. w wyniku połączenia różnych międzynarodowych projektów. Polska przystąpiła do Unii w 1922r. Obecnie do organizacji należy około stu polskich astronomów. Kilku najwybitniejszych Polaków zostało też wybranych na 6-letnią kadencję Wiceprezydentów Unii.

(Źródła: m.in. Wikipedia, Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie, Urząd Lotnictwa Cywilnego)

W kalendarzu

Kosmos