Różności

Pory roku to okresy klimatyczne, będące następstwem ruchu obiegowego Ziemi wokół Słońca i nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity tego ruchu. Ruch obiegowy Ziemi przy stałym nachyleniu osi obrotu sprawia, że warunki oświetlenia Ziemi zmieniają się w rytmie rocznym, co pociąga za sobą zmiany klimatyczne i wpływa na wegetację roślin.

W ciągu roku szerokość geograficzna, w której Słońce góruje w zenicie zmienia się. Podstawą wyznaczenia dat zmian astronomicznych pór roku jest górowanie Słońca w zenicie nad równikiem bądź zwrotnikami. Ich występowaniu towarzyszy zmian długość trwania dnia i nocy.

W klimacie umiarkowanym tradycyjnie wyróżnia się cztery pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. W innym klimatach może być wyróżniona inna liczba pór roku np. w strefie klimatów podzwrotnikowych: pora sucha (zima) i pora deszczowa (lato).

Kalendarzowe pory roku

• wiosna - od dnia równonocy wiosennej (21 marca) do dnia przesilenia letniego (22 czerwca),
• lato - od dnia przesilenia letniego (22 czerwca) do dnia równonocy jesiennej (23 września),
• jesień - od dnia równonocy jesiennej (23 września) do dnia przesilenia zimowego (22 grudnia),
• zima - od dnia przesilenia zimowego (22 grudnia) do dnia równonocy wiosennej (21 marca),

(podane są najczęściej występujące daty, gdyż może się zdarzyć również początek lub koniec dnia sąsiedniego).

Astronomiczne pory roku

Na półkuli północnej pokrywają się z kalendarzowymi porami roku, zaś na półkuli południowej pory roku astronomiczne są przesunięte o pół roku względem pór roku kalendarzowych.

Klimatyczne pory roku

Wyznaczane są na podstawie zmian temperatury umożliwiających wegetację roślin. Za kryterium podziału przyjęto średnią dobową temperaturę:

• wiosna - 5-15°C,
• lato - powyżej 15°C,
• jesień - 15-5°C,
• przedzimie: 5-0°C,
• zima - poniżej 0°C,
• przedwiośnie: 0-5°C.

Fenologiczne pory roku

Wyznaczane na podstawie zmian w świecie roślin, zarówno dzikich jak i udomowieonych. Dla danego regionu przyjmuje się za podstawę terminy występowania określonych cech morfologicznych u roślin przewodnich. Rośliny przewodnie muszą spełniać następujące warunki:

• powszechne występowanie,
• wyraźne fazy rozwojowe.

Fenologiczne pory roku dla Europy Środkowej wg. J. Sokołowskiej (1980):

• początek (zaranie) wiosny - początek tajania śniegu; kwitnienie: leszczyna, wierzba iwa, przylaszczka
• wczesna wiosna - kwitnienie: mniszek lekarski, czeremcha zwyczajna; pojawienie się liści: kasztanowiec zwyczajny, brzoza brodawkowata
• pełnia wiosny - zazielenienie się lasu liściastego; kwitnienie: kasztanowiec zwyczajny, lilak bez
• wczesne lato - kwitnienie: bez lekarski, żyto ozime
• lato - kwitnienie: lipa; dojrzewanie: bez lekarski, jarząb pospolity
• wczesna jesień - kwitnienie: wrzos zwyczajny; dojrzewanie: kasztanowiec zwyczajny, brusznica borówka
• jesień - zmiana barwy i opadanie liści
• zima - okres spoczynku roślin - przerwa w wegetacji

Przedwiośnie - jedna z dwu uzupełniających pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego (drugą uzupełniającą porą jest przedzimie).

Za przedwiośnie przyjmuje się okres roku na styku zimy i wiosny, w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 0 a 5°C (z tendencją wzrostową). Opad atmosferyczny jest umiarkowany, zazwyczaj ciekły, a jeśli stały (zamarznięty) to zanikający. Natomiast osad atmosferyczny jest obfity i we wszystkich rodzajach. Dzienna pora dnia jest podobnej długości trwania do pory nocnej.

O ile cztery podstawowe pory roku klimatu umiarkowanego (wiosna, lato, jesień, zima) są zarówno porami klimatycznymi, jak i astronomicznymi, to pory uzupełniające swoich astronomicznych odpowiedników nie mają. Są one powiązane jedynie z klimatem, i mają własny, charakterystyczny wpływ na przyrodę (a każda z nich - inny).

Okres przedwiośnia, w odróżnieniu od przedzimia, charakteryzuje się wieloma intensywnymi przemianami w przyrodzie. Z powodu trwale utrzymujących się dodatnich temperatur powietrza następuje topnienie okrywy śnieżnej i lodu. Następuje to od góry, przy zamarzniętym gruncie, a także zamarzniętych niektórych zbiornikach i ciekach wodnych. Woda z roztopów spływa głównie do cieków i zbiorników wodnych, a tylko w małym stopniu zwiększa wilgotność pól uprawnych. Jest za to przyczyną wylewów i powodzi wiosennych (nadmiar wody i zatory lodowe). Okres przedwiośnia jest okresem wschodów pierwszych roślin zielonych, oraz budzenia się soków w roślinach wieloletnich. Dla roślin rocznych i dwuletnich niebezpieczne są wtedy przymrozki - gdy za dnia jest ciepło, a w nocy przychodzi z powrotem zamrożenie powierzchni ziemi. Jest to również okres niebezpieczny dla roślin o zdrewniałych pniach, gdyż z powodu różnicy temperatur zaczynają przedwcześnie krążyć soki w ich częściach nadziemnych przy ciągle jeszcze zamarzniętej części podziemnej (stąd bielenie drzewek owocowych w sadach w celu ochrony przez nagrzewającym je ostrym wiosennym słońcem, a co za tym idzie w celu spowolnienia budzenia się tych roślin do życia). Przedwiośnie charakteryzuje się dość dużymi zmianami temperatur pomiędzy dniem i nocą w przypowierzchniowej części ziemi oraz w powietrzu, gdyż dzień jest już długi, Słońce stoi wysoko na niebie i mocno grzeje, występuje mało dni z dużym zachmurzeniem, a powierzchnia gruntu jest odsłonięta zarówno poprzez brak okrywy roślin zielonych, jak i brak liści krzewów i drzew. Dla przedwiośnia charakterystyczna jest również intensywna zmienność pogodowa (np. jednocześnie pada deszcz i świeci słońce), czego przejawem są porzekadła ludowe w marcu jak w garncu i kwiecień plecień....

Wiosna - jedna z czterech podstawowych pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego. Charakteryzuje się umiarkowanymi temperaturami powietrza z rosnącą średnią dobową, oraz umiarkowaną ilością opadu atmosferycznego. Świat roślin i zwierząt przechodzi okres budzenia się do życia, a następnie rozpoczyna się pierwsza faza okresu rozmnażania, czyli dobieranie partnerów i zapłodnienie u zwierząt, a u roślin kwitnienie i zawiązywanie zalążków.

Wiosna astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy wiosennej i trwa do momentu przesilenia letniego, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 21 marca a 22 czerwca (czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później, a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień). Podczas wiosny astronomicznej dzienna pora dnia jest dłuższa od pory nocnej, a ponadto z każdą kolejną dobą dnia przybywa, a nocy ubywa.

Za wiosnę klimatyczną przyjmuje się okres roku, w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 5 a 15°C. Zasadniczo wiosnę poprzedza zima, jednak pomiędzy tymi okresami znajduje się klimatyczny etap przejściowy - przedwiośnie.

Dla półkuli południowej wszystkie opisane daty i zjawiska są przesunięte o pół roku. Za miesiące wiosenne na półkuli północnej uznaje się marzec, kwiecień i maj, a na południowej wrzesień, październik i listopad.

Lato - jedna z czterech podstawowych pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego. Charakteryzuje się najwyższymi temperaturami powietrza w skali roku, a jednocześnie najniższą ilością opadu atmosferycznego. W świecie roślin jest to okres dojrzewania nasion i owoców, a w świecie zwierząt jest to okres wydawania na świat nowego pokolenia i przygotowania go do samodzielnego życia.

Lato astronomiczne rozpoczyna się w momencie przesilenia letniego i trwa do momentu równonocy jesiennej, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 22 czerwca a 23 września (czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później, a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień). Podczas lata astronomicznego dzienna pora dnia jest dłuższa od pory nocnej, jednak z każdą kolejną dobą dnia ubywa, a nocy przybywa.

Za lato klimatyczne przyjmuje się okres roku, w którym średnie dobowe temperatury powietrza przekraczają 15°C. Pomiędzy latem klimatycznym i sąsiednimi klimatycznymi porami roku nie ma etapów przejściowych, w przeciwieństwie do zimy poprzedzanej przedzimiem, i następującym po niej przedwiośniem.

Dla półkuli południowej wszystkie opisane daty i zjawiska są przesunięte o pół roku. Za miesiące letnie na półkuli północnej uznaje się czerwiec, lipiec i sierpień, a na południowej grudzień, styczeń i luty.

Jesień - jedna z czterech podstawowych pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego. Charakteryzuje się umiarkowanymi temperaturami powietrza z malejącą średnią dobową, oraz najwyższym w skali roku opadem atmosferycznym. W świecie roślin i zwierząt jest okres zakończenia przygotowywania się nowego pokolenia organizmów do życia, oraz gromadzenia zapasów przed kolejną zimą. Na przełomie lata i jesieni część zwierząt przenosi się do cieplejszych stref klimatycznych. Jesienią liście drzew zmieniają kolor, by w końcu opaść przed zimą, a najgrubsze części zielone roślin ulegają zdrewnieniu. Rośliny wieloletnie gromadzą substancje zapasowe w korzeniach, a jednoroczne usychają starając się przedtem różnymi metodami doprowadzić do rozproszenia nasion.

Jesień astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy jesiennej i trwa do momentu przesilenia zimowego, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 23 września a 22 grudnia (czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później, a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień). Podczas jesieni astronomicznej dzienna pora dnia jest krótsza od pory nocnej, a ponadto z każdą kolejną dobą dnia ubywa, a nocy przybywa.

Za jesień klimatyczną przyjmuje się okres roku (następujący po lecie), w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 15 a 5°C. Zasadniczo po jesieni następuje zima, jednak pomiędzy tymi okresami znajduje się klimatyczny etap przejściowy - przedzimie.

Dla półkuli południowej wszystkie opisane daty i zjawiska są przesunięte o pół roku. Za miesiące jesienne na półkuli północnej uznaje się wrzesień, październik i listopad, a na południowej marzec, kwiecień i maj.

Przedzimie - jedna z dwu uzupełniających pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego (drugą uzupełniającą porą jest przedwiośnie).

Za przedzimie przyjmuje się okres roku na styku jesieni i zimy, w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 5 a 0°C (z tendencją malejącą). Opad atmosferyczny jest z początku duży, później umiarkowany, zazwyczaj ciekły, a jeśli stały (zamarznięty) to zanikający. Natomiast osad atmosferyczny jest obfity i we wszystkich rodzajach. Dzienna pora dnia jest wyraźnie krótsza od pory nocnej. Przedzimie jest najbardziej zachmurzoną porą roku.

O ile cztery podstawowe pory roku klimatu umiarkowanego (wiosna, lato, jesień, zima) są zarówno porami klimatycznymi, jak i astronomicznymi, to pory uzupełniające swoich astronomicznych odpowiedników nie mają. Są one powiązane jedynie z klimatem, i mają własny, charakterystyczny wpływ na przyrodę (a każda z nich - inny).

W okresie przedzimia część zwierząt zapada w sen zimowy, a pozostałe zwierzęta przystosowują się do zmiany pokarmu z letniego na zimowy. Jeżeli w tym czasie zwierzęta zacznie się dokarmiać ich dotychczasowym pokarmem, to trzeba je będzie wtedy dokarmiać już cały czas aż do wiosny. Wegetacja roślin jest już zatrzymana. Okres przedzimia, podobnie jak późnej jesieni, jest czasem intensywnego przyjmowania wilgoci do gruntu, gdyż parowanie wody z opadów i osadów atmosferycznych jest niewielkie z powodu niskich temperatur i braku transpiracji przez większość roślin, a grunt nie jest jeszcze trwale zamarznięty. Na dużą ilość wody w osadzie atmosferycznym ma ponadto wpływ rozwinięta powierzchnia ziemi ze stojącymi jeszcze uschniętymi roślinami, oraz nieopadniętą częścią liści i drobnych gałązek. Zasadniczo przedzimie spośród wszystkich sześciu klimatycznych pór roku jest okresem, w którym w przyrodzie dzieje się najmniej.

Zima - jedna z czterech podstawowych pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego. Charakteryzuje się najniższymi temperaturami powietrza w skali roku, umiarkowaną ilością opadu atmosferycznego, zazwyczaj zestaloną (zamarzniętą) formą opadu i osadu atmosferycznego, a większość świata roślin i zwierząt przechodzi okres uśpienia.

Zima astronomiczna rozpoczyna się w momencie przesilenia zimowego i trwa do momentu równonocy wiosennej, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 22 grudnia a 21 marca (czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później, a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień). Podczas zimy astronomicznej dzienna pora dnia jest krótsza od pory nocnej, jednak z każdą kolejną dobą dnia przybywa, a nocy ubywa.

Za zimę klimatyczną przyjmuje się okres roku, w którym średnie dobowe temperatury powietrza spadają poniżej 0°C. Zasadniczo zimę poprzedza jesień, jednak pomiędzy tymi okresami znajduje się klimatyczny etap przejściowy - przedzimie. Podobnie zimę od wiosny oddziela przedwiośnie.

Dla półkuli południowej wszystkie opisane daty i zjawiska są przesunięte o pół roku. Za miesiące zimowe na półkuli północnej uznaje się grudzień, styczeń i luty, a na południowej czerwiec, lipiec i sierpień.

(Źródło: m.in. Wikipedia)