Sprzęt komputerowy (ang. Hardware) to materialna część komputera, w odróżnieniu od oprogramowania (ang. Software).
Podział ten jest nieostry, gdyż współcześnie wiele elementów sprzętu komputerowego ma "wszyte" weń na stałe oprogramowanie, stanowiące jego integralną część, bez którego elementy te nie mogłyby funkcjonować. Np. większość drukarek komputerowych ma w swojej pamięci zestaw komend, przy pomocy których realizuje proces drukowania i których odpowiednik znajduje się w pamięci komputera stanowiąc programowy sterownik tego urządzenia. Wiele urządzeń – typu karty graficzne, płyty główne ma własne oprogramowanie nazywane BIOS-em. W stosunku do wbudowanego oprogramowania niektórych urządzeń używa się słowa firmware.
Podstawowy zestaw komputerowy składa się z trzech elementów: jednostki systemowej, klawiatury i monitora. Dodatkowym urządzeniem jest mysz, bez której obsługa komputera jest trudniejsza.
JEDNOSTKA SYSTEMOWA
- Zasadnicza część zestawu komputerowego, zwana także jednostką centralną lub po prostu komputerem, zawierająca najważniejsze elementy składowe komputera, decydujące o jego nowoczesności i szybkości, zawarte we wspólnej obudowie.
- Do jednostki centralnej podłącza się wszystkie elementy zestawu komputerowego.
Obudowa
- Najczęściej metalowa (stalowa lub aluminiowa) z elementami plastikowymi zamknięta skrzynka w formie prostopadłościanu, umożliwiająca umieszczenie i zamocowanie najważniejszych elementów komputera.
- Podstawowymi celami stosowania obudowy komputera jest zarówno ochrona najważniejszych elementów komputera przed uszkodzeniami mechanicznymi, jak i zapewnienie spójnej organizacji podzespołów oraz ich prawidłowej wentylacji. Obudowa powinna także umożliwiać łatwy montaż i wymianę części komputera oraz jego rozbudowę.
- Obudowy komputerów typu PC różnią się od siebie wymiarami i kształtem oraz architekturą. Pod względem wymiarów i kształtów można obecnie rozróżnić dwa podstawowe rodzaje obudów komputera: desktop oraz tower, natomiast pod względem architektury są to cztery typy: AT, ATX, NLX, Mini-PC oraz stosunkowo nowe BTX i ITX.
- Obudowa typu desktop jest skonstruowana tak, by umożliwić postawienie na niej monitora. Jej charakterystyczny płaski kształt ogranicza przestrzeń wewnątrz takiej obudowy, co utrudnia lub uniemożliwia rozbudowę komputera o nowe, wewnętrzne urządzenia, przez co zawęża się wachlarz zastosowań. Jedną z zalet tego typu obudów jest mała ilość zajmowanego miejsca na biurku.
- Obudowa typu tower jest stojąca, o kształcie wysokiego lecz wąskiego prostopadłościanu. Dzieli się na trzy rodzaje różniące się rozmiarami:
- mini tower – najmniejsza, ma najmniejszą z nich pojemność i umożliwia montaż 2 małych (stacja dyskietek) i 2 dużych (napęd CD-ROM) napędów;
- midi tower – średnia, najczęściej stosowana, stanowi rozsądne rozwiązanie dla typowych zastosowań komputera, umożliwia montaż 2 małych i 3-4 dużych napędów;
- big tower – największa, najczęściej stosowana w serwerach, umożliwia montaż 2 małych i 5 dużych napędów oraz dodatkowych dysków twardych.
- Wcześniej obudowy były zwykle jednolicie szare w kształcie prostopadłościanu, inne projekty plastyczne można było spotkać tylko wśród modeli komputerów markowych. Od pewnego czasu wygląd jednostki systemowej stał się przedmiotem zainteresowania producentów i użytkowników popularnych komputerów osobistych.
- Samodzielne dostosowywanie wyglądu komputerów przez użytkowników określa się jako modyfikowanie komputera (ang. Case Modding) i jest analogiczne do zjawiska tuningu w motoryzacji.
Przód jednostki centralnej
- Paląca się kontrolka zasilania sygnalizuje włączenie komputera.
- Paląca się kontrolka dysku twardego sygnalizuje, iż w danej chwili dokonuje się zapis lub odczytywanie danych z dysku. Podczas tych operacji nie powinno się wyłączać komputera.
- Podczas pracy napędu optycznego lub stacji dyskietek palą się ich kontrolki. W żadnym wypadku nie należy otwierać kieszeni napędu CD-ROM ani wyjmować dyskietki ze stacji w czasie odczytywania danych z nośnika.
- Przycisk RESET umożliwia ponowne uruchomienie zestawu komputerowego bez wyłączania komputera. Jest przydatny w sytuacji, gdy nastąpi tzw. zawieszenie komputera, czyli całkowity brak reakcji urządzenia na wszelkie polecenia użytkownika - ani na wskazania myszą, ani na użycie klawiszy. Naciśnięcie przycisku RESET powoduje utratę wszystkich informacji nie zapisanych na dysku. W przypadku zawieszenia komputera należy najpierw próbować wznowić jego pracę, naciskając jednocześnie klawisze: CTRL, ALT i DEL i postępować dalej zgodnie z pojawiającymi się komunikatami.
- Gniazda audio pozwalają na podłączenie zewnętrznych głośników lub słuchawek (zielone) oraz mikrofonu (różowe).
Napęd optyczny ODD (ang. Optical Disc Drive)
- Urządzenie, które za pomocą wiązki lasera odczytuje lub zapisuje dane na tzw. nośnikach optycznych.
- Do najpopularniejszych napędów optycznych zalicza się (chronologicznie):
- CD-ROM - napęd czytający płyty CD w formatach CD-R, CD-ROM, CD-RW, CD-DA, CD-Extra, CD-TEXT, Photo-CD, Video-CD, Multisession CD;
- nagrywarka CD - napęd czytający oraz zapisujący płyty CD w wyżej wymienionych formatach;
- DVD-ROM - napęd czytający płyty CD (patrz CD-ROM) oraz DVD w formatach DVD±R, DVD±RW, DVD±R-DL, DVD-ROM, DVD-RAM, DVD-Video;
- combo CD/DVD - napęd będący hybrydą nagrywarki CD oraz DVD-ROM;
- nagrywarka DVD - napęd czytający oraz nagrywający płyty CD oraz DVD w formatach DVD±R, DVD±RW, DVD±R DL, DVD-ROM, DVD-RAM, DVD-Video;
- combo Blu-ray - napęd będący hybrydą nagrywarki DVD oraz czytający płyty Blu-ray w formatach BD-ROM, BD-R, BD-RE;
- nagrywarka Blu-ray - napęd czytający oraz nagrywający płyty CD, DVD oraz Blu-ray.
- We wszystkich powyższych napędach podstawowym formatem nośnika są płyty o średnicy 12cm (występują też pochodne o średnicy 8cm oraz nośniki w kształcie kart kredytowych). Prędkość napędów optycznych podaje się w wielokrotnościach podstawowej prędkości 1x, która odpowiada przepustowości 150 kB/s (napędy CD), 1350 kB/s (napędy DVD) lub 4500 kB/s (napędy Blu-ray).
- Napęd optyczny może znajdować się we wnętrzu komputera (jest wówczas podłączony za pomocą interfejsu ATA, SATA lub SCSI) lub może stanowić odrębne, zewnętrzne urządzenie, podłączane do komputera za pomocą złącza USB, FireWire, SCSI, eSATA lub do sieci komputerowej poprzez złącze LAN.
Stacja dyskietek FDD (ang. Floppy Disk Drive)
- Element komputera przeznaczony do obsługi jednego z rodzajów zewnętrznej pamięci komputerowej, jakim jest dyskietka.
- Stacje dyskietek zwane są stacjami dysków miękkich.
Tył jednostki centralnej
- Od momentu uruchomienia komputera nie wolno manipulować żadnymi przewodami, np. odłączać ich lub przyłączać. W przypadku konieczności otwarcia obudowy należy odłączyć zasilanie wyłącznikiem i dopiero manipulować przewodami i pokrywą obudowy.
- Port PS/2 został prawie całkowicie wyparty przez złącze USB.
- Port VGA służy do podłączenia monitora.
- Do portu Ethernet podłącza się kabel sieci komputerowej (internet).
- Gniazda audio:
- różowe - analogowe wejście dla mikrofonu;
- błękitne - analogowe wejście audio (line-in);
- jasnozielone - analogowe wyjście dla głośników albo słuchawek, w systemach wielogłośnikowych wyjście dla przednich głośników (line-out);
- czarne - analogowe wyjście dla głośników tylnych;
- pomarańczowe - cyfrowe wyjście dźwięku (S/PDIF), czasami tym kolorem oznacza się analogowe wyjście dla głośników centralnego i niskotonowego.
URZĄDZENIA WEWNĘTRZNE
Płyta główna (ang. Motherboard, Mainboard)
- Obwód drukowany urządzenia elektronicznego, na którym montuje się najważniejsze elementy, umożliwiając komunikację wszystkim pozostałym komponentom i modułom.
- W komputerze na płycie głównej znajdują się: procesor/y, pamięć operacyjna lub gniazda do zainstalowania tych urządzeń, gniazda do zainstalowania dodatkowych płyt zwanych kartami rozszerzającymi (np. PCI), gniazda do urządzeń składujących (dyski twarde, napędy optyczne itp.), złącze klawiatury i zasilacza; w niektórych konstrukcjach także gniazda do innych urządzeń zewnętrznych, do których sprzęt znajduje się na płycie głównej (port szeregowy, port równoległy, USB).
- Koncepcję zbudowania komputera osobistego wyposażonego tylko w minimum potrzebnych urządzeń zmontowanych na jednej płycie drukowanej oraz gniazd, do których podłącza się dodatkowe urządzenia zapoczątkowała firma IBM, wprowadzając komputer osobisty, zwany też PC (ang. Personal Computer).
Procesor (ang. Processor), także CPU (ang. Central Processing Unit, GPU (ang. Graphics Processing Unit)
- Układ elektroniczny, będący najważniejszą częścią komputera (jego "mózgiem"), decydującą o jakości jego pracy.
- Procesory (zwane mikroprocesorami) wykonywane są zwykle jako układy scalone zamknięte w hermetycznej obudowie, często posiadającej złocone wyprowadzenia (stosowane ze względu na odporność na utlenianie). Ich sercem jest monokryształ krzemu, na który naniesiono szereg warstw półprzewodnikowych, tworzących, w zależności od zastosowania, sieć od kilku tysięcy do kilku miliardów tranzystorów; połączenia wykonane są z metalu (aluminium, miedź).
- Jedną z podstawowych cech procesora jest długość (liczba bitów) słowa, na którym wykonywane są podstawowe operacje obliczeniowe. Jeśli słowo ma 64 bity, mówi się, że procesor jest 64-bitowy.
- Innym ważnym parametrem określającym procesor jest szybkość, z jaką wykonuje on rozkazy. Ilość operacji na sekundę procesora podaje się w MHz (milionach operacji na sekundę), bądź w GHz (miliardach operacji na sekundę).
Pamięć
- Pojemność pamięci, czyli ilość informacji przechowywanych w pamięci komputera, mierzy się w jednostkach zwanych bitami; bit określa zawartość pojedynczej komórki pamięci.
- 1 bajt [B] = 8 bitów [b]
- 1 kilobajt [KB] = 1024 bajtów [B]
- 1 megabajt [MB] = 1024 kilobajtów [KB]
- 1 gigabajt [GB] = 1024 megabajty [MB]
- 1 terabajt [TB] = 1024 gigabajty [GB]
- 1 petabajt [PB] = 1024 terabajty [TB]
- 1 eksabajt [EB] = 1024 petabajty [PB]
- 1 zettabajt [ZB] = 1024 eksabajty [EB]
- 1 jottabajt [YB] = 1024 zettabajty [ZB]
- Komputer gromadzi informacje w pamięci wewnętrznej i zewnętrznej.
Pamięć wewnętrzna, operacyjna (ang. Internal Memory, Primary Storage)
- Specjalne układy elektroniczne zamontowane na płycie głównej komputera.
- ROM (ang. Read Only Memory - pamięć tylko do odczytu):
- rodzaj pamięci półprzewodnikowej urządzenia elektronicznego, w szczególności komputera, z której dane można tylko odczytywać, a zapis jest niemożliwy, trwa długo lub może wymagać dodatkowych czynności lub sprzętu;
- w tego typu pamięciach przechowywane są dane, które muszą być zachowane, nawet jeśli urządzenie nie jest zasilane;
- RAM (ang. Random Access Memory - pamięć o dostępie swobodnym):
- podstawowy rodzaj pamięci cyfrowej, w której przechowywane są aktualnie wykonywane programy i dane dla tych programów oraz wyniki ich pracy;
- w temperaturze pokojowej zawartość większości pamięci RAM jest tracona w czasie mniejszym niż sekunda po zaniku napięcia zasilania, niektóre typy wymagają także odświeżania, dlatego wyniki pracy programów, wymagające trwałego przechowania, muszą być zapisane na innym nośniku danych.
Pamięć zewnętrzna (ang. Secondary Storage)
Pamięć komputerowa, zwana pamięcią stałą, która nie jest bezpośrednio dostępna przez procesor, a jako urządzenie zewnętrzne, które przechowuje dane; inaczej - to nośniki do zapisywania i przechowywania informacji: dyskietki, dyski twarde, dyski optyczne.
Dyskietki FD (ang. Floppy Disk)
- Dysk wymienny; przenośny nośnik magnetyczny o niewielkiej pojemności, umożliwiający zarówno odczyt, jak i zapis danych. Nośnikiem danych jest wirujący krążek z wytrzymałego tworzywa sztucznego pokryty warstwą magnetyczną.
- Średnica krążka wraz ilością możliwych do zapisania danych stanowią podstawowe parametry dyskietki.
- W komputerach osobistych używane były następujące rodzaje dyskietek:
- 8" – w pierwszych maszynach, pojemność 79,7 KB, 175 KB, 237,25 KB, 500,5 KB;
- 5 1/4" – obecnie praktycznie nie jest spotykana, pojemność: SS/SD – 160 KB, SS/DD – 180 KB, DS/SD – 320 KB, DS/DD – 360 KB, HD 1,2 MB;
- 3 1/2" – mimo zmniejszenia znaczenia dyskietek, nadal czasem można spotkać te dyskietki, pojemność: DD – 720 kB, HD – 1,44 MB, ED – 2,88 MB;
- 3" – praktycznie się nie przyjęły, miały pojemność 170 KB.
- Współcześnie dostępne są na rynku praktycznie tylko dyskietki 3,5-calowe i ich warianty. Są m.in. dostarczane przez producentów systemów operacyjnych i płyt głównych jako nośnik ze sterownikami lub plikami startowymi, gdzie w innym wypadku zapis tak małych plików na całej płycie CD lub innym nośniku byłby nieekonomiczny. Ponadto, dzięki możliwości szybkiego, wielokrotnego zapisu, dyskietki te znajdują zastosowanie w magazynowaniu i przenoszeniu małych plików, takich jak dokumenty tekstowe i pliki obrazów. Nadają się również do wykonywania szybkich kopii bezpieczeństwa dokumentów ze względu na dostateczną pojemność i stosunkowo wysoką wytrzymałość i długowieczność.
- W drugiej dekadzie XXI wieku dyskietki zostały wyparte przez pamięci USB i pamięci flash, które cechują jeszcze mniejsze rozmiary i znacznie większa pojemność. Ich rolę przejęły również nagrywalne płyty CD i DVD.
- Dzisiaj stacje dyskietek nie są już standardowo montowane w komputerach, jednak w starszych systemach bez nich nie jest możliwe przywrócenie systemu z kopii zapasowej lub wykonanie niektórych innych istotnych operacji bez rozkręcania komputera.
Dyski twarde HD (ang. Hard Disk)
- Rodzaj pamięci masowej, wykorzystujący nośnik magnetyczny do przechowywania danych.
- Nazwa "dysk twardy" wynika z zastosowania twardego materiału jako podłoża dla właściwego nośnika, w odróżnieniu od dyskietek, w których nośnik magnetyczny naniesiono na podłoże elastyczne.
- Jest zazwyczaj zamontowany we wnętrzu jednostki centralnej.
- Zapisu informacji i ich odczytu dokonuje napęd HDD, na stałe połączony z dyskiem twardym.
- Ilość informacji zapisanych na dysku twardym zależy od jego pojemności.
- Pojemność dysków twardych wynosi od 5 MB do 4-6 TB. Opracowano również miniaturowe dyski twarde o pojemnościach od kilkuset MB do kilku GB, przeznaczone dla cyfrowych aparatów fotograficznych i innych urządzeń przenośnych.
- Dla dysków twardych najważniejsze są następujące parametry: pojemność, szybkość transmisji danych, czas dostępu do danych, prędkość obrotowa dysków magnetycznych (obr/min.) oraz średni czas bezawaryjnej pracy (MTBF).
- Kilka dysków twardych można łączyć w macierz dyskową, dzięki czemu można zwiększyć niezawodność przechowywania danych, dostępną przestrzeń na dane, zwiększyć szybkość odczytu/zapisu.
Dyski optyczne OD (ang. Optical Disc)
- CD (płyty kompaktowe, ang. Compact Disc, CD-ROM - Compact Disc - Read Only Memory):
- CD-ROM (tylko odczyt danych);
- CD-R (jednokrotny zapis, odczyt danych);
- CD-RW (zapis, odczyt danych, wymazywanie i powtórny zapis do ok. 1000 razy);
- pojemności - 650 MB, 700 MB, 800 MB, 870 MB, 1,4 GB;
- zapis jednowarstwowy, możliwość zapisu ubustronnego.
- DVD (ang. Digital Video Disc lub Digital Versatile Disc):
- DVD-ROM, DVD±R i DVD±RW;
- pojemności - 4,7 GB, 8,5 GB, 9,4 GB, 17,8 GB;
- zapis jedno- lub wielowarstwowy oraz obustronny.
- HD DVD (ang. High Definition Digital Video Disc):
- HD DVD-ROM, HD DVD-R, HD DVD-RW;
- pojemność w zależności od typu od 15 GB do 60 GB;
- zapis jedno- lub wielowarstwowy oraz obustronny.
- BD (ang. Blu-ray Disc):
- BD-ROM, BD-R, BD-RW;
- pojemność w zależności od typu od 25 GB do 400 GB;
- zapis wielowarstwowy.
- Uniwersalny dysk holograficzny HVD (ang. Holographic Versatile Disc) – technologia nośników optycznych nowej generacji, mogąca teoretycznie pomieścić 3,9 TB danych na płycie jednowarstwowej. Nośniki te pozwalają na zapis danych w przestrzeni trójwymiarowej dysku wielkości 13 cm.
Karty rozszerzeń (ang. Expansion Card lub Adapter Card)
Elementy składowe jednostki systemowej komputera, występujące w postaci płytek drukowanych (kart) montowanych w złączu płyty głównej. Zwiększają możliwości komputera, pozwalają dodawać nowe urządzenia oraz nadzorują ich pracę.
Karta graficzna (ang. Graphics Card)
- Komputerowa karta rozszerzeń odpowiedzialna za renderowanie grafiki i jej konwersję na sygnał zrozumiały dla wyświetlacza (np. monitora); niezbędna w każdym zestawie komputerowym.
- Standardy (typy):
- CGA (ang. Color Graphics Adapter);
- EGA (ang. Enhanced Graphics Adapter);
- VGA (ang. Video Graphics Array).
- Od rodzaju karty graficznej i monitora zależą cechy wyświetlanego obrazu (rozdzielczość, liczba jednocześnie wyświetlanych kolorów, częstotliwość odświeżania obrazu).
- Większość kart graficznych do poprawnego działania potrzebuje układu chłodzenia.
Karta dźwiękowa, muzyczna (ang. Audio Card, Sound Card)
- Komputerowa karta rozszerzeń, umożliwiająca rejestrację, przetwarzanie oraz odtwarzanie dźwięku.
- Dzięki niej można podłączyć do komputera urządzenia służące do podobnych celów (np. mikrofon, głośniki, słuchawki).
- Obecnie układy dźwiękowe wystarczające do zastosowań amatorskich są zazwyczaj wbudowywane w płytę główną komputera, a nie stanowią karty rozszerzenia, z powodów historycznych są jednak określane mianem zintegrowana karta dźwiękowa. Pojawiły się również zewnętrzne karty dźwiękowe podłączane do komputera przez port USB.
Karta sieciowa NIC (ang. Network Interface Card)
- Komputerowa karta rozszerzeń, która służy do przekształcania pakietów danych w sygnały, które są przesyłane w sieci komputerowej.
- Pozwala połączyć komputery w sieć komputerową.
- Umożliwia uruchamianie i wykorzystywanie programów zainstalowanych na dyskach innych komputerów oraz korzystanie z ich zasobów sprzętowych.
Karta telewizyjna (ang. Tuner Card)
- Umożliwia rejestrację, przetwarzanie i odtwarzanie obrazu telewizyjnego.
- Często posiada komplet wejść i wyjść analogowych, umożliwiających podłączenie do komputera magnetowidu, gry wideo czy telewizora.
Zasilacz
- Urządzenie, które służy do przetwarzania napięcia przemiennego dostarczanego z sieci energetycznej (100-127V w Ameryce Północnej, części Ameryki Południowej, Japonii i Tajwanie, 220-240V w pozostałej części świata) na niskie stabilizowane napięcia stałe, niezbędne do pracy pozostałych komponentów komputera.
- W komputerach osobistych do zasilacza podłączone są:
- płyta główna;
- dysk lub dyski twarde;
- napędy optyczne, taśmowe, napędy dysków magnetooptycznych, FDD itp.;
- niektóre karty graficzne wymagają podłączenia dodatkowego zasilania;
- inne urządzenia znajdujące się wewnątrz komputera, np. wentylatory.
- Do pozostałych podzespołów napięcie z zasilacza jest dostarczone pośrednio z płyty głównej (np. karty rozszerzeń, wentylatory procesorów, porty itp.).
- Zasilacz, dostarczając energię do poszczególnych elementów komputera, może stać się też przyczyną ich uszkodzenia. Ze względu na wahania parametrów napięcia w sieci energetycznej, każdy zasilacz powinien posiadać szereg wbudowanych zabezpieczeń, chroniących zarówno komputer jak i sam zasilacz.
URZĄDZENIA ZEWNĘTRZNE (peryferyjne)
Urządzenia zewnętrzne umożliwiają komunikację między użytkownikiem a komputerem. Dzielą się na:
- urządzenia wejścia - dzięki nim użytkownik przekazuje komputerowi dane i polecenia, np.: klawiatura, mysz komputerowa, skaner, mikrofon, kamera internetowa, dżojstik;
- urządzenia wyjścia - poprzez nie komputer przedstawia rezultaty swojej pracy, np.: monitor, drukarka, ploter, głośniki, słuchawki;
- urządzenie wejścia/wyjścia - np.: karta sieciowa, modem, ekran dotykowy, moduł Bluetooth;
- dane przekazywane do systemu to dane wejściowe; dane wysyłane z systemu to dane wyjściowe.
Część urządzeń wejścia lub wyjścia znajduje się wewnątrz obudowy systemu, często nawet bezpośrednio na płycie głównej. Natomiast te urządzenia wejścia lub wyjścia, które są dołączone do systemu za pomocą przewodów lub komunikują się w inny sposób (np. za pomocą fali radiowych lub podczerwieni), zwane są urządzeniami peryferyjnymi.
Urządzenia wejścia
Klawiatura (ang. Keyboard)
- uporządkowany zestaw klawiszy służący do ręcznego sterowania urządzeniem lub ręcznego wprowadzania danych;
- klawiatury występują w najróżniejszych urządzeniach domowych – maszynach do pisania, klawiszowych instrumentach muzycznych, kalkulatorach, telefonach, tokenach; w szczególności jest to jeden z podzespołów wejściowych komputera;
- w zależności od spełnianej funkcji klawiatura zawiera różnego rodzaju klawisze – alfabetyczne, cyfrowe, znaków specjalnych, funkcji specjalnych, o znaczeniu definiowanym przez użytkownika; najczęściej spotykane klawiatury mają od 101 do 104 klawiszy;
- coraz częściej w klawiatury komputerowe wbudowuje się dodatkowe elementy sterujące (gładzik, dodatkowe przyciski, pokrętła, suwaki i in.), kontrolne (diody świecące) i inne (np. czytnik kart pamięci, porty USB, gniazda do zestawu słuchawkowego) – najczęściej do obsługi multimediów;
- pierwszy komputer wyposażony w klawiaturę powstał w 1960r.
Mysz (ang. Mouse)
- urządzenie wskazujące używane podczas pracy z interfejsem graficznym systemu komputerowego; umożliwia szybkie wydawanie poleceń komputerowi;
- umożliwia poruszanie kursorem po ekranie monitora poprzez przesuwanie jej po powierzchni płaskiej; odczytuje zmianę swojego położenia względem podłoża i wysyła ją w formie danych cyfrowych do komputera, który dokonuje odpowiedniej zmiany położenia kursora na ekranie;
- najczęściej wyposażona jest w dwa przyciski i kółko do przewijania ekranu, które może również pełnić rolę trzeciego przycisku.
Skaner (ang. Scanner)
- urządzenie służące do przebiegowego odczytywania obrazu, kodu paskowego lub magnetycznego, fal radiowych itp. do formy elektronicznej (najczęściej cyfrowej);
- skaner optyczny w komputerach umożliwia przetworzenie statycznego obrazu rzeczywistego obiektu (np. kartka papieru, powierzchnia ziemi, siatkówka ludzkiego oka) do postaci cyfrowej, w celu dalszej obróbki komputerowej;
- plik komputerowy powstający w wyniku skanowania jakiegoś obrazu nosi nazwę skan.
Mikrofon (ang. Microphone)
- przetwornik elektroakustyczny służący do przetwarzania fal dźwiękowych;
- pozwala nagrać różne dźwięki, które następnie można zapisać w pamięci komputera w postaci plików.
Kamera internetowa (ang. Webcam)
- kamera cyfrowa, podłączana bezpośrednio do komputera, zazwyczaj za pomocą złącza USB;
- może transmitować obrazy statyczne (co pewien czas, zwany czasem odświeżania, przesyła pojedynczy obraz) lub transmisja może odbywać się w sposób ciągły (tzw. streaming cams);
- najprostsze modele oparte są na tańszej matrycy CMOS, o niewielkich rozmiarach, rozdzielczości 640x480 pikseli i przydadzą się użytkownikom mało wymagającym i mającym niezbyt wydajne łącze internetowe; przeważnie spełniają swoje zadania, ale jakość obrazu, wykonanie i szybkość działania pozostawiają wiele do życzenia; w słabszym oświetleniu pracuje wyraźnie gorzej;
- coraz częściej spotyka się modele pracujące z prędkością 30 klatek/s, w rozdzielczości 800x600 pikseli;
- kamery internetowe wykorzystuje się często także do nagrywania filmów.
Dżojstik (pl. manipulator drążkowy, ang. Joystick od Joy – zabawa, Stick – patyk, drążek)
- manipulator służący do sterowania ruchem obiektów na ekranie; wykorzystywany jest do sterowania kursorem, w grach samolotami, samochodami, osobami;
- w podstawowej wersji zbudowany z wychylnego drążka zamocowanego na podstawce, którego przechylenie w odpowiednim kierunku powoduje stosowną reakcję sterowanego obiektu oraz w przyciski uruchamiające przypisane im działania i dodatkowe funkcje sterujące, znajdujące się na podstawce i samym drążku;
- pierwsze dżojstiki nie służyły do rozrywki, lecz do sterowania samolotami, nazywano je wtedy "drążkami sterowniczymi" (ang. control stick).
Urządzenia wyjścia
Monitor komputerowy (ang. Computer Monitor)
- urządzenie do bezpośredniej komunikacji operatora z komputerem; jego zadaniem jest natychmiastowa wizualizacja wyników pracy komputera;
- obecnie używane monitory to ekrany komputerowe, obsługiwane przez komputer zwykle za pośrednictwem karty graficznej;
- podział współczesnych monitorów:
- monitor CRT - przypomina zasadą działania i po części wyglądem telewizor; jego głównym elementem jest kineskop;
- monitor LCD - inaczej panel ciekłokrystaliczny - jest bardziej płaski od monitorów CRT, cechuje się inną zasadą generowania obrazu.
Drukarka (ang. Printer)
- urządzenie współpracujące z komputerem oraz innymi urządzeniami, służące do przenoszenia danego tekstu, obrazu na różne nośniki druku (papier, folia, płótno itp.);
- niektóre drukarki potrafią również pracować bez komputera, np. drukować zdjęcia wykonane cyfrowym aparatem fotograficznym (po podłączeniu go do drukarki lub po włożeniu karty pamięci z zapisanymi zdjęciami do wbudowanego w drukarkę slotu);
- najczęściej używane są drukarki igłowe (wykorzystują taśmę barwiącą), atramentowe (naboje z tuszem) lub laserowe (toner).
Ploter (ang. Plotter)
- urządzenie służące do pracy z dużymi płaskimi powierzchniami, mogące nanosić obrazy, wycinać wzory, grawerować itp.; używane również do kreślenia map;
- ploterów używają głównie graficy komputerowi, poligrafowie i architekci.
Głośniki i słuchawki (ang. Speakers and Headphones)
- głośnik - przetwornik elektroakustyczny (odbiornik energii elektrycznej) przekształcający prąd elektryczny w falę akustyczną;
- słuchawka - przetwornik elektroakustyczny, mający za zadanie przekształcenie sygnału elektrycznego w słyszalną falę dźwiękową podobnie, jak czyni to głośnik; od głośnika jednak odróżnia słuchawkę sposób, w jaki jest wykorzystywana: słuchawka służy do indywidualnego odbioru dźwięku, najczęściej umieszcza się ją w bezpośredniej bliskości ludzkiego ucha, a nawet wewnątrz ucha;
- zarówno głośniki, jak i słuchawki pozwalają odtwarzać dźwięki z komputera.
Urządzenia wejścia/wyjścia
Modem (od ang. MOdulator-Demodulator)
- urządzenie elektroniczne do przesyłania danych cyfrowych w mediach;
- pozwala na przesyłanie danych między komputerami.
Ekran dotykowy (ang. Touchscreen)
- wyświetlacz reagujący na dotyk, obsługiwany rysikiem lub palcem;
- jego rozmiary sięgają rozmiarów zwykłych wyświetlaczy;
- stosowany jest w palmtopach, palmofonach, telefonach komórkowych, smartfonach, komputerach przenośnych oraz tabletach.
Moduł Bluetooth
- urządzenie wykorzystujące technologię bezprzewodowej komunikacji krótkiego zasięgu pomiędzy różnymi urządzeniami elektronicznymi, takimi jak klawiatura, komputer, laptop, palmtop, telefon komórkowy i wieloma innymi.