W kalendarzu

Według Wielkiego Słownika Języka Polskiego (WSJP) krawat to rzecz zrobiona z wąskiego długiego kawałka materiału, wiązana na specjalny węzeł pod kołnierzykiem koszuli lub bluzki, zwisająca z przodu i noszona dla ozdoby, przede wszystkim przez mężczyzn.

Znaczenia tego słowa bywają jednak jeszcze inne:

• w zapasach oznacza niedozwolony chwyt za szyję;
• alpiniści nazywają tak rodzaj węzła, stosowanego we wspinaczce;
• w żeglarstwie to wąski pas płótna, stosowany do przywiązywania opuszczonego i zwiniętego żagla do bomu;
• potocznie określa się tak wąski pasek białej sierści na szyi niektórych zwierząt, najczęściej u psów i kotów.

Historia

Krawat, jak i dziesiątki innych rozwiązań, wywodzi się z ubioru militarnego. Najdawniejsze ślady wczesnych form krawata odnaleziono w grobowcu pierwszego cesarza chińskiego Qin Shi Huang, żyjącego w latach 259-210p.n.e. To właśnie cesarska Terakotowa Armia, składająca się z siedmiu i pół tysiąca żołnierzy, miała na sobie chusty, które swoim wiązaniem przypominały węzeł prosty. Zwyczaj okrywania gardła z czasem zatracił się i aż dwa tysiące lat musiało minąć, aby ponownie się odrodził. W Państwie Środka dopiero w XVIIw., dzięki wpływom z mody europejskiej, ponownie przypomniano sobie o obwiązywaniu gardła i nie zapomniano o tym do dzisiaj.

Kolejne ślady stosowania chust odnaleźć można na wizerunkach dwu i pół tysiącznej rzymskiej armii, uwiecznionej w marmurze kolumny Trajana, pochodzącej z 113r. Szyje tych żołnierzy zdobione były przez chusty, zawiązane na wzór wstążki lub na podobieństwo węzła prostego. Na rzymskiej rzeźbie znajdują się też takie oto wyjaśnienia: Starożytni chronili gardła przed zimnem, owijając je wełnianymi lub jedwabnymi kawałkami materii, które nosiły łacińską nazwę "focalium", wywodzącą się od słowa "fauces" - gardło. Od Horacego (65-8p.n.e.), wielkiego rzymskiego poety tamtych czasów, dowiedzieć się można, że okrywanie gardła było oznaką zniewieścenia, czyli utraty męskich cech charakteru i słabego zdrowia. Stało się po prostu czymś niegodnym, dlatego w sztuce rzymskiej szale nosili wyłącznie żołnierze, którzy narażeni byli wielokrotnie na nieprzyjazną pogodę.

Tradycja nie okrywania szyi przetrwała starożytność i średniowiecze, dopiero wiek XVI przyniósł wiele zmian. Krawcy i kreatorzy uznali, że warto zająć się tą częścią ciała. Wskutek ich działań w Anglii za panowania Henryka VIII (1491-1547) prosty, związany tasiemką kołnierzyk, ewoluował z początku w kierunku małego żabotu, a następnie do krezy, czyli fałdowanego kołnierza. Niestety, jego rozwój został zatrzymany w wyniku ścięcia królewskiego promotora tego elementu stroju, Karola I, w wyniku przegranej wojny domowej przez racjonalistów w 1649r. Dopiero jedenaście lat później wraz z przywróceniem monarchii ponownie pojawiły się wiązania na szyi.

Pierwsze wersje współczesnego krawata zostały zapoczątkowane dopiero w pierwszej połowie XVIIw. podczas szalejącej po Europie wojny trzydziestoletniej (1618-1648), w której między innymi walczyli żołnierze chorwaccy, którzy szczycili się mianem znakomitych wojowników. Jednakże wojowanie nie było jedyną rzeczą, z powodu której Paryżanie zapamiętali chorwacką lekką jazdę.

Jak wszystkie słynne opowieści, tak i ta o krawatach jest tak naprawdę opowieścią o miłości. Zgodnie z chorwacką legendą, dziewczyny i kobiety, które żegnały się z chłopakami i mężami, gdy ci szli na wojnę, ofiarowywały ukochanym rąbek materiału, aby - gdy znajdą się w dalekim i nieznanym świecie - mieli przy sobie coś, co będzie im przypominało wybrankę serca oraz ciepły i wygodny dom. Ten kawałeczek materiału miał też w chwilach niebezpieczeństwa i problemów dodawać odwagi i przypominać, że bliscy żołnierzy modlą się za nich i są przy nich myślami. Nosząc przy sobie rąbek tkaniny, który był przodkiem dzisiejszego krawata, mężczyzna okazywał, że ceni, kocha i szanuje kobietę, która obdarowując go rąbkiem, dawała do zrozumienia, że jest wybranym jej serca. Niedługo potem krawat stał się elementem chorwackiego stroju ludowego i nosili go nawet ci Chorwaci, którzy nie mieszkali w samej Chorwacji, ale należeli do chorwackich mniejszości narodowych w innych krajach.

W 1660r., podczas obchodów zwycięstwa nad Turkami, regiment wojska chorwackiego wizytował Paryż. Zwycięscy bohaterowie wojny zostali przedstawieni francuskiemu władcy, Ludwikowi XIV. Król ten znany był z uwagi jaką poświęcał strojom, toteż nie uszły jego uwadze zawiązane na szyjach chorwackich oficerów kolorowe, jedwabne chusteczki. Zresztą wszystkich Paryżan, a w szczególności Paryżanki, zachwyciły właśnie owe, fantazyjnie zawiązane chusty. Chorwaci sami nazywali wtedy krawat podgutnica lub podgutnjak, czyli "podszyjnik". Ludwik XIV tak uległ fascynacji, iż w 1664r. utworzył własny regiment nazwany Royal Cravattes. Póżniej Król "Słońce" zatrudniał specjalnego cravatiera, który miał za zadanie wyłącznie dbać o jego cravates.

We Francji tuż po wojnie wsród dandysów (elegantów) i dworzan przyjęła się nowa moda. Odtąd żaden dżentelmen nie mógł uważać się za dobrze ubranego, jeżeli nie miał czegoś zawiązanego wokół szyi. Krawaty z tamtych czasów były ozdobne i jednocześnie praktyczne. Różniły się od krez tym, że nie trzeba było ich prać, prasować ani krochmalić, a także dawały większą swobodę ruchów.

Podczas rewolucji francuskiej Paryżanie nosili je jako znak protestu wobec niepostępowych i przestarzałych poglądów.

W 2.połowie XVIIw. obyczaj noszenia krawatów przywiózł do Anglii Karol II Stuart, król Anglii i Szkocji w latach 1660-1685, powróciwszy z dziewięcioletniego wygnania na francuskim dworze u Ludwika XIV. W ciągu kolejnej dekady krawat stopniowo podbijał całą Europę oraz jej kolonie na kontynencie amerykańskim.

Z The Oxford English Dictionary, słownika wydawnictwa "Oxford University Press", uznawanego za najbardziej wyczerpujący i metodyczny słownik języka angielskiego, można wywnioskować, że etymologia słowa "krawat" wywodzi się od Chorwatów (chor. Hrvat), choć tak naprawdę historia wygląda trochę inaczej. Istnieją dowody na to, że słowo to było używane we Francji w XIVw. i we Włoszech w XVIw. We Francji już w XIVw. używano zwrotu a la croate - w chorwackim stylu. W jednej ze swoich ballad średniowieczny pisarz francuski, Eustache Deschamps (ok. 1340-1407), użył frazy faites restraindre sa cravate (mocniej ściągnij krawat). Biorąc pod uwagę współzależność wielu regionów europejskich, zwłaszcza francuskich, z imperium weneckim, a także fakt, że imperium to zajmowało niegdyś większość chorwackiego wybrzeża, ten rodzaj krzyżowania kultur nie byłby bezprecedensowy.

Nie można mieć ztem pewności co do rodowodu słowa "krawat", lecz można z całą pewnością stwierdzić, że krawat pochodzi od dzielnych chorwackich najemników, wojujących z Habsburgami w wojnie trzydziestoletniej. Sama nazwa państwa - Croatia - zawiera w sobie to słowo, tak więc Chorwacja uważana jest za ojczyznę krawata.

Z języka francuskiego nazwa cravate trafiła do większości języków europejskich. Jedynie Anglicy, w swej przekorze, wybrali nazwę opisową neck tie, co dosłownie oznacza "węzeł na szyi".

Pierwotne krawaty to pasy koronki, muślinu (cienka tkanina jedwabna, bawełniana lub wełniana) lub batystu (fr. batiste, bardzo cienka i przezroczysta tkanina jedwabna, bawełniana lub lniana), przystrojone na końcach tasiemką. Okręcano je dookoła szyi jedno- lub dwukrotnie i wiązano z przodu tak, aby dwa końce zwisały swobodnie. Anglik Randle Holme w swojej książce Akademia herbu i zbroi (ang. Academy of Armoury and Blazon, 1688) tak opisał krawaty: Są to po prostu przydługie ręczniki, które owija się wokół kołnierza i wiąże z przodu w kokardę. Przedstawiony według Randle'a opis był jednym ze sposobów wiązania krawata, lecz wiązano go również w węzeł ruchomy, zwany też ławkowym albo łączono dwa końce za pomocą wstążki.

Pozycja krawata jako elementu eleganckiego stroju wśród Europejczyków i Amerykanów pod koniec XVIIw. była już niepodważalna. Według Chaille mogło to być spowodowane po części ochłodzeniem klimatu na przełomie XVII i XVIIIw. Takie tłumaczenie popularności krawata wydaje się dość przekonujące, szczególnie, jeśli przypomnieć sobie argumenty starożytnych Rzymian.

Podczas ostatniej dekady XVIIw. w Anglii narodziła się nowa moda wiązania krawata - steinkirk. Nazwa wywodzi się od rozegranej w 1692r. bitwy pomiędzy Anglikami a Francuzami pod wsią Steenkerque we Flandrii. Podczas tej bitwy Francuzi znaleźli się w poważnych tarapatach, przez co nie mieli czasu prawidłowo zawiązywać krawatów. Węzeł steinkirk wiązano luźno na długich krawatach, przypominających szale, których końce przystrojone były koronką bądź frędzlami. Moda na steinkirk błyskawicznie się rozpowszechniła i utrzymała w Europie do lat 20. XVIIIw., w Ameryce natomiast do końca XVIIIw.

Lata 60. XVIIIw. przyniosły wśród młodych ludzi w Anglii modę na ekstrawagancję i przesadę. Macaroni, bo tak zostali nazwani, lubowali się w wielkich, pudrowanych perukach, bogatych haftach, drogocennej biżuterii oraz białych krawatach, wiązanych w ogromne kokardy-muszki.

Styl macaroni nie stał się popularny w Ameryce, lecz za to w latach 70. XVIIIw. we Francji zapanowała moda na wszystko, co angielskie, czemu nawet nie zapobiegła toczona od dwudziestu lat wojna pomiędzy tymi krajami. We Francji odpowiednikami macaroni zostali incroyables (fr. nie do wiary, nieprawdopodobny, niewiarygodny, niesłychany). Ich przesadność wyrażała się poprzez podkreślanie ramion, szerokie klapy i wielkie, krochmalone chusty, owijane nawet dziesięć razy wokół szyi, misternie wiązane, podnoszące podbródek i nadające postaci nienaturalny, wyniosły wygląd. Rozmiar tej ozdoby szyi przeszkadzał w noszeniu jej, gdyż każde obrócenie głowy w bok wymagało wykonania dodatkowych i skomplikowanych ruchów całym ciałem. Muszka za to była tylko dodatkowym drobiazgiem.

W latach 80. XVIIIw. nastąpił dalszy rozwój krawata. Pojawiły się między innymi duże kwadratowe chusty z muślinu lub lnu, które składano po przekątnej aż do uzyskania wąskiego paska. Wiązano je w węzeł zwykły lub w muszkę, w dużo bardziej rozsądnych proporcjach niż robili to macaroni, czasami jej końce były łączone na piersi i przytwierdzane szpilką. Nastąpił koniec koronek, obecnych w ówczesnych krawatach, a efekt wcześniej stosowanych drogich materiałów został zastąpiony ułożeniem ozdoby szyi zgodnie z estetyką.

Początek XIXw. przyniósł początek nowej mody, całkiem różnej od tej poprzedniej. Dandyzm (ang. dandyism) całkowicie różnił się od stylu macaroni czy incroyables. Dandysi poszukiwali doskonałości poprzez prostotę, a o reputacji prawdziwego gentlemana świadczyło nie tylko to, w co jest ubrany, ale głównie to, jak jest ubrany.

Ponad sto lat później Douglas Fairbanks jr. (1909-2000), amerykański aktor filmowy i telewizyjny, napisał: Najlepiej ubrany mężczyzna to taki, który zwraca na siebie najmniej uwagi.

Największym zwolennikiem oraz prekursorem dandyzmu był George Bryan Brummell (1778-1840), arbiter męskiej elegancji w Wielkiej Brytanii oraz bliski przyjaciel księcia - regenta, przyszłego króla Jerzego IV, który doszedł na sam szczyt angielskiej socjety dzięki wielkiej determinacji, inteligencji i nieskazitelnemu ubiorowi. Brummell zdawał sobie sprawę, że czasy arystokracji mijają, a nadchodzą czasy dobrego gustu i stosowania manier. Choć poświęcał wiele godzin toalecie - historia głosi, że potrzebował codziennie pięciu godzin na przebranie się i ponoć polecał polerowanie obuwia szampanem, to jego celem było wyglądać skromnie i prosto. Na strój Brummella składał się ciasno dopasowany niebieski frak, płowożółta kamizelka i pantalony pod kolor, wsunięte w wypolerowane czarne buty z cholewami, a wszystko przyozdobione wiązaną chustą, lekko nakrochmaloną, aby dłużej utrzymywała należny kształt. Ważną rolę odgrywał węzeł. Ozdoba szyi już na zawsze miała zostać najważniejszym elementem ubioru, zaś Brummellowi przypisuje się wprowadzenie do klasycznej mody męskiej współczesnego garnituru, noszonego z wiązanym krawatem.

Wraz z rozwojem dandyzmu i również w jego wyniku krawat osiągnął apogeum swojej popularności. Stał się wizytówką mężczyzny i podkreślał jego osobowość. Pojawiły się nowe, bardziej skomplikowane sposoby jego wiązania, a w opanowaniu tej umiejętności miały być pomocne książki, ułatwiające mężczyźnie zmierzenie się z nowymi wymaganiami mody.

Krawatologia (ang. Neckclothitania, 1818) anonimowanego autorstwa, opublikowana przez angielskiego wydawcę, Johna Josepha Stockdale'a, zawierała niezbędną dla mężczyzn wiedzę, dotyczącą sztuki wiązania krawata i wymieniała dwanaście popularnych węzłów. Autor starał się pokazać różnice pomiędzy gentlemanem z krwi i kości (fr. l'homme comme il faut) a człowiekiem nieokrzesanym, łachudrą (fr. la canaille).

Przez druk przewinęła się też książka Sztuka wiązania krawata (ang. The art of tying the cravat, 1828) autorstwa H. Le Blanc'a, nie zyskała jednak wielkiej popularności.

W 1827r. pojawiła się pozycja o bardzo długim tytule: Sztuka układania krawata wszystkimi znanymi i używanymi sposobami, nauczana i demonstrowana w 16 lekcjach, poprzedzona pełną historią krawata, od jego powstania do dnia dzisiejszego , rozważania na temat używania kołnierzy, czarnego krawata i używania szalików. Niezbędna praca dla wszystkich naszych modnych strojów (fr. L'art de mettre sa cravate de toutes les manières connues et usitées, enseigné et démontré en 16 leçons, précédé de l'histoire complète de la cravate, depuis son origine jusqu'à ce jour, de considérations sur l'usage des cols, de la cravate noire et de l'emploi des foulards. Ouvrage indispensable à tous nos fashionables), wydana w Paryżu pod pseudonimem Baron Émile de l'Empesé, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza "Baron de Krochmal". Francuskie źródła podają, iż pod pseudonimem przypuszczalnie ukrył się Honoré de Balzac (1799-1850), jeden z klasyków powieści francuskiej, jednak prawdopodobnie Balzac napisał tylko wstęp, a autorem był inny francuski pisarz, Émile-Marc Hilaire, zwany Émile Marco de Saint-Hilaire (1796-1887).

Pierwsze wydanie tego poradnika dla dandysów nie uzyskało wielkiego rozgłosu, natomiast kolejne, które ukazało się dwa lata później nakładem drukarni Balzaca, odniosło wielki sukces. Dzieło to, wznawiane kilkanaście razy, stało się bestsellerem nie tylko w Europie. Książka przedstawiała już 32 sposoby wiązania krawatów i chust.

Szczyt "krawatomanii" przypadł w 1830r., kiedy to ukazała się książka, przedstawiająca 72 sposoby wiązania krawata. Większość węzłów były to różne wersje węzła zwykłego czy kokardy, często nie różniących się praktycznie niczym. Ważne były szczegóły, które rozróżniały sposoby wiązania.

W międzyczasie pojawiły się najróżniejsze style i mutacje - fulary, halsztuki, apaszki i gawroszki, aksamitki i bandany.

Fular (fr. foulard - chustka) to miękka, cienka tkanina z jedwabiu lub półjedwabiu, gładka lub drukowana we wzory. Zanim zaczęto go produkować w Europie, sprowadzany był z Dalekiego Wschodu. Z fularu szyto chusteczki do nosa, damskie suknie i bluzki oraz chustki, zawiązywane przez mężczyzn zamiast krawata, które z czasem zaczęto identyfikować z tą nazwą.

Fular w zastępstwie krawata rozpowszechnił się na początku XVIIIw. wśród młodych żołnierzy piechoty we Francji i w Niemczech, którzy poprzez jego noszenie udowadniali swoją przynależność do armii.

Pierwotnie był to kawałek białego muślinu, złożonego w wąski pasek, zawijanego jedno- lub dwukrotnie wokół szyi i zapiętego z tyłu szpilką. Fulary często noszono razem z żabotami w postaci mocowanych bezpośrednio do niego kawałków białej koronki. Dzięki czarnej wstążce - solitaire, którą z tyłu wiązano włosy, można było uzyskać na tle białego fulara piękną muszkę.

Założenie fulara było bardzo łatwe. Nie trzeba było go wiązać z przodu, ale spinało na karku, co sprawiało że utrzymanie go w należytym stanie nie sprawiało żadnych problemów.

Niestety, wzrost popularności spowodował, że fular ucierpiał w wyniku prób urozmaicenia go i przyczynił się do zdobienia go w kolejne elementy, takie jak fiszbiny oraz sięgające wysoko pod szyję skórzane lub tekturowe usztywniacze, osłonięte białą lub czarną materią. H. Le Blanc, autor Sztuki wiązania krawata (ang. The art of tying the cravat, 1828) tak przedstawił tą sytuację: Zaangażowano najtęższe głowy, aby fular urozmaicić jak tylko się da. Z każdym krokiem stawał się on coraz bardziej wymyślnym narzędziem tortur, aż przez umieszczenie w środku deszczułki "ozdoba" owa stała się twarda niczym żelazna obręcz.

Fular pozostał w modzie do końca XVIIIw., ale ponownie zainteresowano się tą ozdobą szyi za sprawą Jerzego IV, kiedy w 1820r. wstąpił na tron. Król był zwolennikiem czarnych, aksamitnych fularów z atłasową muszką, zatem biały fular stał się rzadkością. Czarny fular niczym nie przypominał swoich białych poprzedników, sięgających wysoko pod brodę. Wprawdzie nadal owijano go dwukrotnie wokół szyi, jednak dodatkowo wiązano go z przodu i na kokardę. Fular Jerzego IV utrzymał się w modzie aż do połowy XIXw.

Halsztuk (daw. halsztuch) to trójkątna chusta, noszona na szyi przez mężczyzn w XVIII i XIXw., biała lub kolorowa, często haftowana. Halsztuki stosowano także w XXw. jako część munduru, jako szalik pod kołnierz kurtki mundurowej.

• Wiązanie halsztuka

Ozdoby w postaci kwadratowych chust, najczęściej jedwabnych, czasami ręcznie malowanych, składanych w trójkąt i zawiązywanych na szyi, nazywanych apaszkami lub gawroszkami, przyjęły się od przestępczego półświatka. Były one elementem stroju apaszów (fr. apache) - ulicznych chuliganów, bandytów oraz gawroszów (fr. gavroche) - swobodnie ubierających się uliczników, zwłaszcza paryskich. Nazwa tych drugich pochodzi od Gavroche'a, ulicznika z Nędzników (fr. Les Misérables, 1862) Victora Hugo (1802-1885). W drugiej połowie XIXw. apaszki i gawroszki noszone były przez paryskich robotników. Później, w latach 20. XXw., stały się popularne w stroju kobiecym.

Początki wytwarzania w Europie Zachodniej aksamitek (fr. ras de cou velour - naszyjnik z weluru), gładkich wstążek z aksamitu (tkanina bawełniana, jedwabna lub wełniana), zwykle dość wąskich, o różnych kolorach, datuje się na co najmniej XVIIw.

Początkowo wykorzystywane były w stroju damskim, noszone na szyi, samodzielnie lub z jakąś zawieszką albo przypinką, zwykle w okresach, gdy bardziej odsłaniano ramiona i noszono głębsze dekolty. Zaświadcza o niej np. Jędrzej Kitowicz w dziele Opis obyczajów za panowania Augusta III (1840): Szyję zdobiły najprzód koralami, potem koralami z perłami przeplatanymi, potem samymi perłami, potem łańcuszkami złotymi, na ostatku wąską aksamitką czarną, od której spadał między piersi misternej roboty krzyżyk dyjamentowy lub inny jaki portrecik kamelizowany, albo też bez żadnej figury drogi kamień świecący.

Z czasem aksamitki przyjęły się także w modzie męskiej. W Polsce w 2.połowie XIXw. wraz z wieszanym nań krzyżykiem bywała patriotyczną biżuterią żałobną po klęsce powstania styczniowego.

Aksamitka szczególnie popularna była na przełomie XIX i XXw., w okresie secesji, gdy podkreślać miała modną wtedy, wydłużoną, "łabędzią" linię szyi. Natomiast w latach 1978-1998 aksamitka - w miejsce krawata - była elementem umundurowania funkcjonariuszek Straży Przemysłowej.

Początki bandany (ang. bandanna, fr. couvre-chef - chroniąca głowę) sięgają XIXw., kiedy były noszone przez kowbojów, górników i budowniczych kolei na zachodzie Stanów Zjednoczonych, którzy wiązali ją na twarzy, żeby chronić się przed kurzem. To trójkątna, prostokątna lub kwadratowa chusta, jednobarwna lub wielokolorowa, zazwyczaj ozdobiona różnego rodzaju wzorami, na przykład etnicznymi, zakładana na szyję lub głowę, wiązana przeważnie na karku. Z czasem zaczęła mieć również charakter dekoracyjny. Noszono ją na różne sposoby. Klasycznie, jako chustkę na szyję, ale też jako opaskę na głowie lub związaną w turban. Bandany najczęściej produkowano z bawełny, dzięki czemu były miękkie, delikatne w dotyku i przewiewne.

Moda wczesnowiktoriańska (epoka wiktoriańska w Anglii trwała w latach 1837-1901) nakazywała zapinanie żakietów pod szyją, przez co ograniczała możliwość założenia dużego krawata. W dodatku wielu mężczyzn nie mogło poświęcać zbyt wiele czasu na wiązanie krawata. Potrzebowali czegoś, co można było szybko, łatwo zawiązać i nie krępowałoby ruchów. W wyniku takich wymagań pojawiły się nowe mutacje ozdób męskiej szyi i wyodrębniły pod koniec XIXw. trzy podstawowe wersje: muszka (ang. bow tie), ascot i four-in-hand.

Pierwsze formy muszek stosowano do wiązania pierwotnych krawatów z XVIIw. i utrzymały one swoją popularność przez następne 300 lat. Wzrost popularności muszek przyczynił się do zmniejszania ich rozmiarów i ukształtowania się pod koniec XIXw. trzech odmian muszki:

• motyl - charakteryzuje się półokrągłym zakończeniem po obu stronach, skrzydełka są wysokie;
• diament - charakteryzuje się trójkątnym zakończeniem po obu stronach;
• nietoperz - charakteryzuje się prostym zakończeniem po obu stronach, skrzydełka są niskie.

Wszystkie odmiany przetrwały do dziś, lecz "motylek" zyskał największą popularność. Obecnie muszki noszone są do smokingu (wyłącznie mucha czarna), fraka (wyłącznie mucha biała) lub garnituru.

Od drugiej połowy XXw. muszka jest symbolem konserwatywnego liberalizmu w garderobie. Tzw. "gotowe muszki" są w złym guście, podobnie zresztą jak krawaty na gumce czy z węzłem związanym fabrycznie.

Rozmiar muszki powinien być dobrze dopasowany do szyi noszącego. Mucha za krótka jest trudna do zawiązania, natomiast za długa da zbyt dużą kokardę. Ważne jest, by kokarda mieściła się wewnątrz ramy kołnierzyka koszuli, a jej długość była równa konturowi twarzy, który zawiera się między zewnętrznymi kącikami oczu.

• Wiązanie muszki (ang.)

Genealogia ascota (fantazyjnie zawiązana pod szyją jedwabna chusta) jest identyczna z krawatem gordyjskim z początku XIXw. Różnica polega na tym, że ascot ma węższe płaty i szerszą część środkową, bezpośrednio przylegającą do kołnierzyka. Wiąże się je węzłem płaskim albo gordyjskim (kunsztownie zawiązany, bardzo splątany), od którego wyżej wymieniony krawat wziął nazwę. Ich wolne końce nakłada się jeden na drugi i spina szpilką. Popularność ascota w latach 80. XIXw. sprawiła, że nosiła go angielska wyższa klasa średnia podczas wyścigów konnych Royal Ascot.

Four-in-hand to nazwa zarówno dla krawata jak i węzła.

Krawat four-in-hand jest pierwowzorem współczesnego długiego krawata. W dzisiejszej angielszczyźnie nazwę z four-in-hand tie skrócono do tie (krawat), a wszystko co dziś określa się mianem four-in-hand, dotyczy węzła prostego.

Krawat four-in-hand zyskał popularność w latach 50. XIXw., a w ciągu kolejnej dekady stał się powszechnie znany. Był elementem ubioru sportowego młodych Anglików, a jego francuskim odpowiednikiem był regate. Jego cechy zostały niezmienne, lecz też dzisiejszy four-in-hand jest niepodobny do swojego przodka sprzed ponad stu lat. Ten prostokątny kawałek materiału krojony był wzdłuż włókien, co powodowało, że był mało elastyczny i w rezultacie węzeł był z reguły luźny. Nazwa zarówno dla węzła, jak i krawata, wzięła się prawdopodobnie od londyńskiego klubu dla gentlemanów Four-in-Hand Club.

Krawat four-in-hand w XIXw. spowodował koniec epoki sztywnych, prostych kołnierzyków. Pojawiły się nowe kołnierzyki klasyczne, do których bardziej pasował krawat niż muszka czy ascot.

W 1926r. nowojorczyk Jesse Langsdorf wprowadził ukośne cięcie materiału, co pozwoliło nadać krawatowi większą elastyczność. Krawat szyty był z jednego kawałka materiału, lecz Langsdorf zaproponował, aby szyto go z trzech kawałków. Pozwoliło to na łatwiejsze wiązanie i większą sprężystość. W ten sposób narodził się współczesny krawat.

Węzeł four-in-hand stał się używany wraz z początkami krawata i aż do lat 30. XXw. węzeł ten był jedynym powszechnie używanym na całym świecie.

Na początku XXw. krawaty były o wiele krótsze od tych współczesnych. Było to spowodowane faktem, że spodnie noszono wówczas na wysokości talii, a nie pasa, więc krótki krawat mógł łatwo dosięgnąć brzegu spodni. Długość krawata zmieniała się wraz z wysokością spodni. Odkąd spodnie noszone są na biodrach, standardowa długość krawata wynosi ok. 140 cm.

Szerokość krawata zależy natomiast w głównej mierze od panującej mody. Początkowo bardzo szerokie - 13-14cm, z czasem stawały się coraz węższe - 3-8cm w latach 50., by znów w latach 80. i 90. powrócić do większej szerokości. Obecnie standardowy krawat męski ma 7-9cm szerokości. Za najbardziej odpowiednią szerokość uznaje się trzy oraz trzy i pół cala (ok. 8-8,5cm) i wiele markowych producentów produkuje krawaty wyłącznie w tym wymiarze.

Jest jeszcze krawat bolo (ang. bolo tie, bola tie), składający się z kawałka sznura lub plecionej skóry, z ozdobnymi metalowymi końcówkami, spinany metalową spinką lub suwakiem. Pochodzi z USA i nawiązuje do tradycji ubiorów kowbojskich i Dzikiego Zachodu. Jest popularny w zachodniej części USA. Metalowe końcówki i spinki bolo tie są często wykonywane ze srebra w warsztatach jubilerskich Indian z plemion Hopi, Nawaho i Zuni.

Za wynalazcę bolo tie uważał się jubiler Victor Cedarstaff z miejscowości Wickenburg w Arizonie, który w 1959r. opatentował swój suwak do tego wyrobu. Według innych źródeł bolo tie został wynaleziony w czasie zdobywania Dzikiego Zachodu w drugiej połowie XIXw.

W Wielkiej Brytanii bolo tie nazywany jest bootlace tie. Był popularny w latach 50-tych XXw. i wrócił do łask w latach 80-tych.

Klasyczny krawat do dziś uważa się za nieodłączny element stroju eleganckiego mężczyzny, choć coraz częściej pojawia się także w stylizacjach nieformalnych. Formalność krawata zależy od materiału i wzoru. Dzisiejsza moda wyselekcjonowała z szeregu form głównie długi krawat lub muszkę, a różnorodność kształtów zastąpiła bogactwem wzorów i kolorów oraz bardzo dobrymi gatunkami tkanin. Często jest przyozdabiany spinką, która przypina go do koszuli. Damskie krawaty zazwyczaj charakteryzują się dwoma końcami o różnych kolorach.

Wiązanie krawata

Wraz z upowszechnieniem krawata stał się on symbolem męskości. Nauka wiązania była swoistym rytuałem inicjacji młodych mężczyzn - umiejętność tą należało posiąść przed bierzmowaniem, w wojsku lub ostatecznie przed zawarciem związku małżeńskiego.

Francuski historyk sztuki François Chaille w Wielkiej historii krawata (fr. La grande histoire de la cravate, 1994) napisał: Łatwo powiedzieć, ale prawidłowe zawiązanie krawata wymaga nie lada zręczności i wprawy.

• Reguły wiązania krawata
• Wiązanie krawata

Ciekawostki

Tuż przed egzekucją, która miała miejsce 21 stycznia 1793r., Ludwik XVI ofiarował swój szyty białą nicią krawat budowniczemu o nazwisku Vincent, który w swoim czasie oddał usługi rodzinie królewskiej. Vincent, zgilotynowany niedługo po królu, zostawił krawat w spadku swojej żonie. Zabytek pozostawał w rodzinie Vincentów do 2003r., kiedy to wystawili go na aukcji, zorganizowanej we francuskim zamku Cheverny (Loir-et-Cher) za cenę wywoławczą 8tys. euro. Niestety, krawat nie znalazł nabywcy i został z aukcji wycofany.

W czasach współczesnych, w zabytkowej części Zagrzebia, turyści na żywo mogą oglądać zmianę warty pułku "Kravat", jednostki zainspirowanej przez sławny pułk chorwacki z okresu wojny trzydziestoletniej. Każda zmiana warty zaczyna się od atrakcyjnej ceremonii przygotowania warty i przeglądu broni. W ceremonii bierze udział 12 żołnierzy, którzy przedstawiają wojsko sprzed czterystu lat, które nosiło chusty, później nazywane krawatami. Warty ustawiane są w trzech lokalizacjach turystycznych.

• Zmiana warty pułku "Kravat"

Na noworleańskim zjeździe American Society for Microbiology w 2009r. poinformowano, iż noszone przez lekarzy krawaty mogą sprzyjać przenoszeniu chorobotwórczych bakterii.

Naukowcy z nowojorskiego szpitala na Queens wykryli chorobotwórcze bakterie niemal na połowie (47,6 %) krawatów, noszonych przez personel medyczny szpitala - lekarzy, asystentów, studentów medycyny.

Krawaty ochroniarzy w tych samych szpitalach były zakażone osiem razy rzadziej, zapewne dlatego, że nie wchodzą oni w bliski kontakt z chorymi.

Uniwersytet w Cambridge obliczył, iż nowoczesny krawat można zawiązać na 85 różnych sposobów.

W Polsce, w 2.połowie lat 70. XXw., handlową nazwą krawata był "zwis męski ozdobny". Wprowadzenie tej nazwy tłumaczone jest najczęściej względami politycznymi.

Rząd PRL obiecał narodowi, że nie bedzie podwyżek cen. Naród się cieszył, jednakże kasa państwa potrzebowała gotówki, dlatego zastosowano pewien wybieg: wprowadzano stare towary pod nowymi nazwami. I tak np. młotek nazywał się "wbijacz do gwoździ", slipy - "trójkat męski elegancki", a krawat - "zwis męski ozdobny". Ceny młotka, slipow i krawatow nie zmieniły się, jednak nie można ich było nigdzie kupić, za to każdy mógł nabyć wbijacz, trójkat czy też zwis, ale po cenie dużo wyższej.

Faktem jest jednak, że w owych czasach trwała kampania na rzecz czystości języka polskiego, co polegało na wymyślaniu polskich odpowiedników wyrazów pochodzenia obcego. Ta nazwa krawata w języku potocznym nie przyjęła się, ale ciągle funkcjonuje w dowcipach "z epoki".

18 X - Światowy Dzień Krawata

Wynalezienie krawata Chorwaci często przypisują dubrownickiemu poecie barokowemu, Ivanowi Gundulić'owi (1589-1638), za sprawą portretu, wiszącego w Pałacu Rektorów w Dubrowniku, gdzie postać na nim przedstawiona jest bardzo podobna do wizerunku, znajdującego się w najsłynniejszym dziele poety - epopei Osman, opublikowanej po raz pierwszy w 1826r. Jednak biorąc pod uwagę fryzurę, portret ten jest prawdopodobnie późniejszym portretem jego wnuka i imiennika, Đivo (Ivan) Šiškov Gundulić'a (1678-1721), także poety dubrownickiego.

Niemniej dzieła Ivana Gundulić'a czynią z niego jednego z klasyków epoki baroku, a zarazem jednym najsłynniejszych Chorwatów w historii, tak więc na jego cześć właśnie Chorwacja obchodzi Dzień Krawata.

W 1990r. dwaj Chorwaci założyli zagrzebską firmę "Potomac". Miała ona spełnić marzenie jednego z nich o stworzeniu autentycznego medium, które prezentowałoby Chorwację na cały świat. Tym medium okazał się krawat. W związku z tym w 1997r. firma założyła niedochodową instytucję - "Academia Cravatica" (AC), której celem jest m.in. propagowanie wiedzy na temat pochodzenia krawata, badania nad historią krawata oraz artystyczne wzbogacanie informacji na temat krawata.

18 października 2003r. zaprezentowano spektakularne przedsięwzięcie "Academia Cravatica" - "Krawat wokół Areny" w Puli. Inspiracją projektu było symboliczne połączenie czasów antycznych i współczesnych za pomocą największego krawata na świecie o powierzchni 10 tys. m². Czerwony kolor krawata niósł przesłanie miłości miedzy ludźmi i narodami. Za pośrednictwem stacji telewizyjnych instalację "Krawat wokół Areny" obejrzało ponad miliard osób.

Drugim znaczącym przedsięwzięciem "Academia Cravatica" był "Krawat wokół Chorwacji". Projekt, zrealizowany w 2008r., miał przypomnieć o roli kraju dla rozpowszechnienia tego elementu stroju oraz być przesłaniem współistnienia dla sąsiednich krajów. Polegał na symbolicznym połączeniu czerwoną nicią całej Chorwacji, pokazaniu piękna chorwackiej kultury i dziedzictwa przyrody.

Rekordowy krawat miał 4 tys. km długości. Czterech alpinistów i trzech dziennikarzy wyruszyło z Dubrownika, by w ciągu sześćdziesięciu dni przemierzyć kraj i rozciągnąć wzdłuż granic czerwony krawat. Przez większość trasy podróżowali pieszo, ale przesiadali się też do łodzi, samochodu, na rower, a nawet pokonali cześć trasy konno. Ponownie w Dubrowniku cała siódemka zmierzyła się ze skomplikowanym zadaniem, jakim było zawiązanie ogromnego węzła.

W 2008r. chorwacki parlament jednogłośnie proklamował 18 października Światowym Dniem Krawata (chorw. Svjetski Dan Kravate, ang. World Day of The Cravat), a święto przyjęło się również w innych krajach.

2 VI - Dzień Bez Krawata

Dzień (ang. No Tie Day) jest nieformalnym świętem w wielu firmach na całym świecie. Termin czerwcowy dotyczy Polski, w innych krajach obchodzony jest w różnych terminach.

Krawat to w większości firm obowiązkowy element męskiego ubioru. Mimo iż symbolizuje sukces, to dla wielu mężczyzn jest niczym innym, niż przykrym obowiązkiem. Jednak 2 czerwca uciemiężeni krawatami mogą je bez konsekwencji zrzucić, chociaż niektóre z firm praktykują zawieszenie krawatowego obowiązku w każdy piątek. Dzień ma zapewnić dozę swobody i luzu. Coraz częściej w biurach w Polsce szefowie zachęcają pracowników do pojawienia się tego dnia w pracy z rozpiętym guzikiem pod szyją.

(Żródła: m.in. , Wikipedia, Wikipedia EN, Krawat, Krawatek, Wynalazki, Dandycore, Atlantic, Trajan's Column)