Różności

Złudzenie ściany kawiarni

Wszystkie szare linie na ilustracji obok są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelków na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane w 1979r. przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.

Złudzenie Ponzo

Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, zgodnie z którym subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.

Złudzenie Ebbinghausa

Złudzenie optyczne, zwane też Kołami lub Okręgami Titchenera, polegające na błędnej percepcji wielkości kształtów. W najbardziej znanej wersji tego złudzenia dwa koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich otoczone jest większymi od siebie kołami, a drugie mniejszymi. Złudzenie występuje jedynie w przypadku, gdy figura otoczona jest tymi samymi lub bardzo podobnymi figurami. Na przykład, jeżeli koło będzie otoczone przez trójkąty lub prostokąty, to nie wystąpi złudzenie percepcji wielkości figury w środku.

Złudzenie wzięło swoją nazwę od nazwiska autora, Hermanna Ebbinghausa (1850-1909), niemieckiego psychologa, znanego z pierwszych badań eksperymentalnych nad pamięcią werbalną u ludzi.

Inna nazwa złudzenia - Koła Titchnera - zawdzięcza swoje pochodzenie Edwardowi Titchenerowi, brytyjskiemu psychologowi, który w 1901r. opisał je w swoim podręczniku do psychologii eksperymentalnej.

Złudzenie było wykorzystywane przy badaniach nad psychologicznym efektem kontrastu. To właśnie autorzy tego eksperymentu zauważyli, że złudzenie występuje tylko w przypadku tych samych lub podobnych figur.

Neurolodzy używali złudzenia do badania aktywności kory wzrokowej. Wyniki sugerują, że podatność osoby badanej na złudzenie Ebbinghausa oraz złudzenie Ponzo jest negatywnie skorelowana z powierzchnią jej kory wzrokowej.

Spirala Frasera

Jako pierwszy opisał ją James Fraser w 1908r. Iluzja jest także znana pod nazwą "fałszywej spirali". Wydaje się, że łuki zakręcają się w nieskończoność, a w istocie jest to zbiór okręgów.

Złudzenie Mullera-Lyera

Początkowo złudzeniem optycznym Mullera-Lyera nazywano błędne zlokalizowanie środka odcinka, który tworzy strzałkę - z jednym grotem do wewnątrz, a drugim na zewnątrz. Z czasem wrażenie częściej opisywano w kontekście postrzegania długości strzałek z przeciwnie skierowanymi grotami.

Strzałka, której groty skierowane są do wewnątrz wydaje się krótsza od tej, której groty są skierowane na zewnątrz. Ludzki mózg, analizując końcówki odcinka, ocenia jego długość - zazwyczaj robi to błędnie, tak jak w tym przypadku.

Badania międzykulturowe nad tym zjawiskiem potwierdziły wpływ kontekstu kulturowego na postrzeganie - ludzie z obszaru Cieśniny Torresa nie ulegają temu złudzeniu. Na podstawie tej obserwacji, wraz z wiedzą, że mieszkańcy obszaru Cieśniny Torresa mieszkają w okrągłych, kulistych domach, wysunięto hipotezę, że błędy popełniają tylko ludzie żyjący w "cywilizacji prostokątów" - umysł przyzwyczajony do odbierania kształtu budynków, pokoi o prostych kątach interpretuje strzałkę do wewnątrz jako styk ściany z podłogą i sufitem (obserwator wewnątrz), natomiast do zewnątrz - jako róg budynku, dlatego tę linię interpretuje jako dłuższą.

Złudzenie Zollnera

Złudzenie występuje po przecięciu linii równoległych skośnymi odcinkami. Linie równoległe są ustawione np. pionowo. Linię pierwszą, trzecią, piątą itd. przecinają odcinki biegnące skośnie ku górze, pozostałe linie (drugą czwartą, szóstą, itd.) przecinają skośne odcinki o kierunku przeciwnym. Już w trakcie rysowania tych odcinków równoległe zdają się zmieniać położenie.

Niemiecki astrofizyk Johann Karl Friedrich Zoellner w 1860r. wysłał podobny obraz do wydawcy żurnala Annalen der Physik und Chemie (z niem. Roczniki fizyki i chemii), który natychmiast opublikował tą ciekawą obserwację.

Złudzenie Poggendorffa

Złudzenie to występuje, kiedy z linii przecinającej skośnie prostokąt usunie się część leżącą wewnątrz prostokąta. Wydaje się wówczas, że obie części linii nie leżą na jednej prostej.

Wstęga Macha

Dwie płaszczyzny o innych barwach (ciemnoszarej i białej), każda z nich charakteryzuje się jednolitym poziomem jasności. Pomiędzy nimi znajduje się węższy pas w innym kolorze. Przy prawej krawędzi białej płaszczyzny oko ludzkie dostrzega tajemniczy biały pasek, którego w rzeczywistości nie ma. Podobne pasmo, lecz czarne, zdajemy się widzieć przy lewej krawędzi ciemniejszej płaszczyzny.

To złudzenie jest wynikiem tzw. hamowania obocznego. Jest to proces, który polega na hamującym wpływie fotoreceptora na inne fotoreceptory z nim sąsiadujące. Hamowanie oboczne zachodzi na siatkówce oka i objawia się postrzeganiem zwiększonego kontrastu między jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu, w którym ze sobą sąsiadują.

Złudzenie zostało odkryte w 1865r. przez Ernsta Macha, a dokładnie opisane w 1972r. przez F. Ratliffa w jego pracy pt. Contour and Contra.

Siatka Hermana

Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik hamowania obocznego - włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru skrzyżowania białych pasków, jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem wszystkie inne hamowane są słabiej - tylko przez dwa.

Irradiacja

Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w grupy.

Kontrast równoczesny

Złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony. W kwestii barwy oglądany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i odwrotnie, np. kolor czerwony wydaje się mocniejszy, gdy zostanie umieszczony na zielonym tle.

Najciekawszym chyba przykładem kontrastu równoczesnego jest złudzenie optyczne opublikowane w 1995r. przez Edwarda H. Adelsona, profesora Vision Science na uniwersytecie MIT. Iluzja znana jest pod nazwą szachownica Adelsona.

Kontrast następczy

Zjawisko optyczne, nazywane również powidok lub obraz następczy, polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na chwilę ten sam zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.

Efekt McCollough

Złudzenie optyczne, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty, np. poziome lub pionowe linie, wzrok kojarzy te kształty z kolorami, tak że zobaczenie podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru.

Zjawisko to po raz pierwszy zostało opisane w 1965r. przez Celeste McCollough.

Figura i tło

W 1915r. duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja twarz - wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród grafik z XVIII w.

Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka, jednakże w szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą). Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.

Sześcian Neckera

Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832r. ryciny przedstawiające sześcian, który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera obserwator widzi układ linii, ale spodziewa się zobaczyć sześcian. Mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność - musi ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

Wirująca tancerka

Wirująca tancerka (ang. The Spinning Dancer) to animowane złudzenie optyczne pokazujące tancerkę wykonującą piruet. Animacja ta stworzona została przez grafika Nobuyuki Kayaharę. Niektórzy obserwatorzy widzą początkowo, że tancerka obraca się zgodnie z ruchem wskazówek zegara, inni - że przeciwnie do ruchu wskazówek zegara.

Złudzenie to wynika z braku widzialnych wskazówek dot. głębi - np. ręce tancerki mogłyby równie dobrze obracać się przed nią w lewo albo za nią w lewo, a więc ona - zgodnie albo przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, na lewej albo prawej nodze. Gdy tancerka znajduje się bokiem do obserwatora, widzi on zarys jej twarzy i może rozpoznać, czy skierowana jest w lewo czy też w prawo. Niemożliwe jest jednak stwierdzenie, czy następnie obróci się ona twarzą czy też plecami w stronę obserwatora, gdyż jej sylwetka jest zaciemniona. Dlatego też nie wiadomo, czy to jej prawa czy też lewa noga dotyka podłoża.

Złudzenie to było błędnie uznawane za test psychologiczny, który miał wskazywać, która półkula mózgu jest u obserwatora dominująca. W Internecie zdobył on popularność na przełomie lat 2007 i 2008.

W zależności od obserwatora kierunek obrotu może zmieniać się dowolną ilość razy. Część obserwatorów może mieć trudności w ujrzeniu zmiany kierunku.

Istnieje kilka sposobów, aby "zmusić" tancerkę do ruchu w przeciwną stronę. Można np. próbować wpatrywać się w konkretne miejsce, np. wirującą nogę lub cień rzucany przez tancerkę, a następnie stopniowo podnosić wzrok.

Trójkąt Penrose'a

Figura niemożliwa, wymyślona przez szwedzkiego grafika Oscara Reutersvärda w 1936r. Nazwa figury pochodzi od matematyka Rogera Penrose'a, który niezależnie odkrył i spopularyzował ją w latach 50. XX w., opisując jako "niemożliwość w jej najczystszej postaci".

Trójkąt Penrose’a objawia się jako przedmiot utworzony z trzech równych belek o kwadratowym przekroju, których końce są połączone, tworząc kąty proste, a cała figura ma kształt trójkątny. Belki mogą być od siebie oddzielone jako sześciany lub prostopadłościany i jedynie ułożone w kształt trójkąta Penrose'a.

Mimo że jest możliwe tworzenie analogicznych figur jak trójkąt Penrose'a, wykorzystując inne wielokąty foremne, efekt wizualny nie jest już tak uderzający. Wraz ze wzrostem liczby boków figury wydają się być bardziej krzywe i poskręcane.

Wstęga Möbiusa

Jeśli dookoła trójkąta Penrose’a wykreśli się linię, utworzy ona trójpętlową wstęgę Möbiusa, opisaną przez niemieckich matematyków Augusta Möbiusa i Johanna Benedicta Listinga w 1858r., którą można uzyskać sklejając taśmę końcami przy odwróceniu jednego z końców o kąt 180°.

Błędnie uznaje się, że symbol nieskończoności ∞ pochodzi od wstęgi Möbiusa. Symbol ten był w użyciu od ponad dwustu lat, gdy Möbius i Listing odkryli wstęgę.

Stylizowane przedstawienie wstęgi Möbiusa jest symbolem recyklingu.

Andrea del Pozzo

Andrea del Pozzo (1642-1709) - włoski malarz, architekt barokowy i Jezuita.

Zajmował się malarstwem iluzjonistycznym, w którym starał się zacierać granice pomiędzy architekturą a malarstwem. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie znajduje się słynny iluzjonistyczny fresk jego autorstwa - Apoteoza św. Ignacego, który przedstawia otwierające się przed Ojcem założycielem niebo. Wybitnym dziełem jest także fałszywa kopuła, namalowana na płótnie przez tegoż artystę.

Maurits Cornelis Escher

Maurits Cornelis Escher (1898-1972) - holenderski malarz i grafik.

Pierwsze nauki z zakresu malarstwa pobierał w szkole średniej w Arnhem. Przeniósł się do miasta Haarlem i zaczął studiować w Szkole Architektury i Sztuk Dekoracyjnych, którą ukończył w 1922r. Następnie 13 lat mieszkał we Włoszech, gdzie poznał żonę i urodziło mu się dwóch synów. Po dojściu do władzy Mussoliniego Escher zdecydował się opuścić Włochy i w 1935r. przeniósł się do Szwajcarii. Nie mogąc się tam zadomowić w 1937r. przeniósł się do małego miasteczka koło Brukseli. Po raz ostatni przeprowadził się w 1941r. do Holandii, gdzie mieszkał aż do śmierci.

Ponad połowa jego prac powstała we Włoszech. Starał się przedstawić w swych dziełach wszystko to, co go otaczało i ocalić to od zapomnienia.

Światową sławę zdobył jako autor grafik, w których - często z inspiracji matematycznych - formy przestrzenne były ukazywane w sposób sprzeczny z doświadczeniem wzrokowym.

Ważną figurą w twórczości Eschera był trójkąt Penrose'a. Jego litografia Wodospad (ang. Waterfall) przedstawia wodę, która spływa zygzakowatym kanałem umieszczonym na dwóch bokach trójkątów Penrose'a i kończy bieg dwa piętra wyżej nad początkiem kanału. W efekcie końcowy wodospad tworzy trzeci bok obu trójkątów, napędzając ponadto koło wodne. Escher podkreślił także, iż aby utrzymać koło w ruchu, należy co jakiś czas uzupełnić ubytek wody spowodowany parowaniem.

• Strona oficjalna artysty

Octavio Ocampo

Octavio Ocampo (ur. 1943) - meksykański malarz surrealistyczny.

Wychowywał się w rodzinie twórców i już jako dziecko miał spory kontakt ze sztuką. Studiował w państwowej Szkole Malarstwa, Rzeźby i Ryciny "La Esmeralda" Narodowego Instytutu Sztuk Pięknych.

Choć jego największą pasją okazało się malarstwo, nie ograniczał się tylko do tego rodzaju sztuki. Studiował w Art Institute of San Francisco i przez pewien czas próbował swoich sił w tańcu, rzeźbie i sztuce filmowej (tworzył dekoracje do filmów i spektakli teatralnych), jednak od 1976r. zajmuje się wyłącznie malarstwem i rzeźbą.

Obrazy Ocampo pełne są symboliki, nieskończenie fascynujące i wciągające. Szukając własnego stylu Ocampo szybko znalazł ten właściwy kierunek, bazujący na tajemniczej atmosferze, złudzeniach optycznych i metamorfizmie (przez krytyków sztuki nazwany polimorfizmem). Momentami ocierał się o surrealizm i malarstwo magiczne, stosując różnorodne sztuczki malarskie oraz zestawiając realistyczne i graficzne detale obrazów. Im dłużej ogląda się portrety artysty, tym więcej szczegółów zaczyna się w nich dostrzegać. Tworzy się pewna całość i logiczna opowieść.

Octavio Ocampo jest jednym z najbardziej płodnych artystów w Meksyku. Tworzył portrety polimorficzne na zamówienie, mi.in. dla Jane Fonda, Jimmy'ego Carter'a, Cesar'a Chavez'a, Cher.

• Strona artysty na WikiArt
• Katalog prac artysty

Oleg Shuplyak

Oleg Shuplyak (ur. 1967) - ukraiński artysta.

W 1991r. ukończył wydział architektury Politechniki Lwowskiej. Od 2000r. jest członkiem Narodowego Związku Artystów Ukrainy. Autor oficjalnego logo na 200. rocznicę urodzin Tarasa Szewczenki.

Tworzy dzieła artystyczne wykorzystując optyczne złudzenia. Wyraża się w malarstwie, fotografii, grafice, ilustracji i animacji. Najbardziej znane są jego prace przedstawiające portrety "ukryte" w krajobrazach.

• Strona oficjalna artysty